AP8-Q3-WEEK1: Ang Daigdig Pagkaraan ng Digmaan
PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayari at isyung pampolitika sa daigdig na nagpapatatag sa diwa ng demokrasya ng mga mamamayan
PAMANTAYAN SA PAGGANAP
Nakalilikha ng adbokasiyang may kaugnayan sa mga isyu at hamong pampolitika at pansibiko na nagpapatatag sa diwa ng demokrasya
LAYUNIN: Nabibigyang katuwiran ang naging tugon ng mga bansa sa pagharap sa iba’t ibang suliranin pagkaraan ng digmaan
B. Ang Daigdig Pagkaraan ng Digmaan
1. Pagtatatag ng League of Nations
2. Spanish Flu
3. Great Depression
Mga Kasunduang Pangkapayapaan
Sa pagnanais na wakasan na ang digmaan upang maibangon at maitaguyod ang Europe, naglunsad ng Peace Conference ang 32 bansa noong Enero 18, 1919 sa Paris. Namuno sa kasunduang ito ang mga nagwaging bansa at hindi pinayagang dumalo ang mga natalong bansa. Tinawag na Big Four ang mga nanguna sa pagbuo ng kasunduan. Ito ay sina Woodrow Wilson ng Estados Unidos, David Lloyd George ng Great Britain, George Clemenceau ng France at Vittorio Orlando ng Italy.
Binalangkas ni Pangulong Woodrow Wilson ang Labing Apat na Puntos na naglalayon ng pangmatagalang kapayapaan. Kabilang sa napagkasunduan ay ang mga sumusunod:
1. Ang kasunduan na nagaganap ay dapat ipaalam sa lahat.
2. Magkaroon ng kalayaan at karapatan sa digmaan.
3. Kinakailangang tanggalin ang buwis para sa ikabubuti ng ekonomiya.
4. Kinakailangang bawasan ang sandatahan o lakas pandigma.
5. Dapat na walang kinikilingan sa mga suliranin na pangkolonya.
6. Pagnanais na magbigay ng kalayaan sa bansang Russia.
7. Pagnanais na magbigay ng kalayaan sa bansang Belgium.
8. Kagustuhan na maibalik ang Alsace-lorraine sa bansang Pransya.
9. Kailangang magkaroon ng maayos na hangganan ang bansang Italya.
10.Kagustuhan na magkaroon ng determinasyon ang mga nakatira sa Austria–Hungary.
11.Bigyan ng pagkakataon na makapagsarili ang mga bansang Balkan.
12.Bigyan ng kalayaan ang bansang Turkey sa kamay ng mga mananakop.
13.Bigyan ng kalayaan ang bansang Poland.
14.Pagtatag ng Liga ng mga Bansa.
Makalipas ang anim na buwan ay nilagdaan naman ang Treaty of Versailles noong Hunyo 28, 1919 na opisyal na nagwakas ng Unang Digmaang Pandaigdig. Sa kasunduang ito ay nakasaad ang mga sumusunod: pagbalik sa France ng Alsace at Lorraine, pagsuko ng Germany sa lahat ng kolonya nito sa Africa at Asia, pagbabawal sa Germany na bumili at lumikha ng mga armas pandigma, pagbabayad ng Germany sa Allies ng 33 bilyong dolyar sa loob ng 30 taon. Ipinataw ng Allies ang responsibilidad ng digmaan sa Germany at mga kaalyado nito.
Ang Liga ng mga Bansa
Itinatag ito sa layuning maiwasan ang anomang alitan sa pagitan ng mga bansa na maaaring maging dahilan muli ng digmaan. Layunin din nitong ayusin sa mapayapang paraan ang di pagkakaunawaan ng mga kasaping bansa, mapalaganap ang pandaigdigang pagtutulungan, lumakas ang kooperasyon ng mga bansa lalo na sa usaping pangkalakalan. Hindi inaprubahan ng Kongreso ng Estados Unidos ang pagsali ng kanilang bansa sa Liga. Nag-umpisa ang samahan na mayroong 42 lamang na bansang kasapi. Matapos ang ilan pang mga taon, umakyat ang bilang ng mga bansang kasapi nito sa 59. Ang Great Britain at France ang pangunahing bansang gumabay sa pagtatayo ng polisiya ng mga Liga ng mga Bansa. Ang Italy at Japan ang tumayong Konseho ng samahan. Ang mga ilan sa nagawa ng Liga ng mga Bansa ay ang pagpigil ng maliliit na digmaan sa pagitan ng Finland at Sweden noong 1920, Bulgaria at Greece noong 1925 at Colombia at Peru noong 1934. Namahala din ito sa rehabilitasyon ng mga sundalo pagkatapos ng digmaan. Nagsimula na itong manghina nang tumiwalag ang Japan dahil sa pananakop nito sa Manchuria na teritoryo ng China. Maging ang paglimita sa mga sandata ng mga bansa ay hindi sinunod ng ilang kasapi sa pangambang madali silang matatalo kung sakaling lusubin sila ng kalabang bansa.
Spanish Flu
Ang Spanish Flu o Pandemya ng Trangkaso ng 1918 ay sumabay at sumunod sa pagtatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig, kaya’t naging mas mapaminsala ang epekto nito sa buong mundo.Kaugnayan ng Spanish Flu sa Unang Digmaang Pandaigdig:
- Nagsimula noong Pebrero 1918, habang patuloy pa ang digmaan; tumagal hanggang Abril 1920
- Pinalala ng paggalaw ng mga sundalo, masikip na kampo, at kakulangan sa kalinisan
- Pagod ang mga bansa, kulang sa medikal na kagamitan, at may trauma mula sa digmaan
- Maraming sundalo ang namatay hindi sa labanan kundi sa trangkaso mismo
- Sa halip na makabawi agad mula sa digmaan, maraming bansa ang nahirapan dahil sa pandemya
- Unang bugso ng trangkaso habang nasa gitna ng digmaan, Nagtapos ang digmaan, pero sumiklab ang ikalawang bugso ng trangkaso—mas nakamamatay, Ikatlong bugso; unti-unting humupa ang pandemya habang bumubuti ang kalagayan ng mundo.
Pagbagsak ng Stock Market
Noong taong 1920, nagkaroon ng economic boom o mabilis na pag-unlad ng ekonomiya ang United States na makikita sa mataas na halaga ng stocks. Namuhunan ang maraming tao sa pamamagitan ng pagbili ng mga stocks sa mababang halaga ng porsiyento bilang paunang pambayad at inutang naman ang iba sa stockbroker. Setyembre 1929, nakaramdam ang mga namumuhunan ng pagtaas ng presyo ng stocks, kaya’t sinimulan nilang ibenta ang mga ito dahil sa posibilidad ng pagbaba ng presyo nito sa mga susunod na araw. Nagdulot ito ng tuloy-tuloy na pagbagsak ng halaga ng stocks hanggang Oktubre 24 na nagbigay takot sa mga namumuhunan.
Dahil sa patuloy na pagbagsak ng halaga ng stocks, lahat ng mga namumuhunan ay nagnais na ibenta ang kanilang mga stocks subalit walang nais bumili. At sa loob lamang ng isang araw, 13 milyong shares ang ibinenta sa New York Stock Exchange. Ang mabilis na pagbagsak ng presyo ng mga stock ay tinawag na Wall Street Crash, hango sa pinansiyal na distrito ng New York. Noong ika-29 ng Oktubre taong 1929, tuluyang bumagsak ang New York Stock Exchange at tinawag nila itong Black Thursday.
Bunga ng Wall Street Crash:
1. Maraming tao ang nawalan ng malaking salapi at nalugi ng maganap ang wall street crash
2. Nagsara ang mga bangko at mga negosyo
3. Maraming tao ang nawalan ng trabaho
4. Humina ang produksiyon at bumababa ang pasahod sa mga manggagawa
5. Nagdulot ng Great Depression.
Ang Great Depression
Ang Great Depression ay isang malawakang krisis pang-ekonomiya na nagsimula dahil sa pagbagsak ng stock market noong October 20, 1929. Naapektuhan nito ang halos lahat ng mamamayan ng United States. Humina ang produksiyon ng mga industriya. Umabot sa 9 milyong katao ang nawalan ng pera sa mga bangko dahil nawalan ang bangko ng pambayad. Noong taong 1933, halos ikaapat na bahagi ng mga mamamayan sa United States ay nawalan ng trabaho.
Ang taong 1933 ang pinakamalalang taon ng Great Depression dahil umabot sa 12 milyong katao ang nawalan ng trabaho. Nabawasan ang pag-angkat ng United States ng mga hilaw na materyales na nakaapekto sa mga mahihirap na bansang dumedepende sa pagbebenta ng pagkain at mga hilaw na materyales.
Lumaganap sa buong mundo ang pagbagsak ng ekonomiya ng United States. Noong Unang Digmaang Pandaigdig, nagpautang ang mga bangko ng United States sa ibang bansa. Subalit, nang magsimula ang Great Depression, sinimulang bawiin ng United States ang mga pautang nito sa ibang bansa, gayundin ang kanilang puhunan at mga negosyo. At upang mapanatili ang dolyar sa kanilang bansa at bilhin ng mga mamamayang Amerikano ang kanilang sariling produkto, pinatawan ng mataas na taripa ng United States ang mga produktong imported. Ang patakarang ito ay nagkaroon ng epekto sa mga bansa na nagluluwas ng produkto sa United States. Naglagay rin ang mga bansa ng mataas na taripa sa kanilang mga produkto na naging sanhi ng paghina ng kalakalang pandaigdig. Nagdulot ito ng patuloy na paghina ng ekonomiya ng mundo at malawakang kawalan ng hanapbuhay. Ang Great Britain at Germany, ay kabilang sa mga bansang labis na naapektuhan. At mabilis na lumaganap sa buong mundo ang krisis.
TANDAAN!
- May apat na dahilan ang pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig: Militarismo, Nasyonalismo, Imperyalismo at Pagtatatag ng mga Alyansa.
- Nagsimula ang Unang Digmaang Pandaigdig noong Hulyo 27, 1914 hanggang Nobyembre 11, 1918.
- May dalawang alyansang nabuo mula sa pagkakampi kampihan ng mga bansa sa Europa. Ito ay ang Triple Entente at Triple Alliance.
- Ang mga bansa sa alyansang Triple Entente ay ang France, Britain, Russia.
- Ang mga bansa sa alyansang Triple Alliance ay ang Germany, Austria-Hungary, Italy.
- Inggit, hinala at pangamba ay mga makapangyarihang emosyon na nangibabaw sa mga bansa sa Europa kaya humantong sa pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig ang mga bansa nito.
- Ang pangmadaliang dahilan ng pagsiklab ng digmaan ay ang pagsiklab ng labanan sa Balkan at ang pataksil na pagpatay kay Archduke Franz Ferdinand.
- Magkalabang pangkat sa digmaan ang Central Powers na binubuo ng Germany, Austria-Hungary, Bulgaria at Imperyong Ottoman at ang Allied Powers na kinabibilangan ng Great Britain, Russia at France.
- Napilitang lumagda sa Treaty of Versailles ang Germany na opisyal na pagtatapos ng Unang Digmaang Pandaigdig. Ang pagkakabuo ng Liga ng mga Bansa ay naglalayon na isulong ang kapayapaan at pagtutulungan ng mga bansa.
- Ang epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig ay ang pagkamatay ng milyong katao sanhi ng gutom, sakit at paghihirap. Maraming imprastraktura at ariarian ang nasira na nagdulot ngpaghina ng lipunan at kabuhayan.
- Ang Spanish Flu ay mas nakamamatay kaysa sa mismong digmaan sa maraming bansa.
- Hindi pa tukoy noon ang virus, kaya’t walang bakuna o epektibong lunas.
- Sa Pilipinas, tulad ng ibang kolonya noon, limitado ang access sa medikal na tulong kaya’t maraming naapektuhan
- Ang Great Depression ay isang malawakang krisis pang-ekonomiya na nagsimula dahil sa pagbagsak ng stock market noong October 20, 1929. Naapektuhan nito ang halos lahat ng mamamayan ng United States. Humina ang produksiyon ng mga industriya. Umabot sa 9 milyong katao ang nawalan ng pera sa mga bangko dahil nawalan ang bangko ng pambayad. Noong taong 1933, halos ikaapat na bahagi ng mga mamamayan sa United States ay nawalan ng trabaho.
GAWAIN:
PANUTO: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan. Ikomento ang inyong natutunan sa comment section. Isulat ang inyong sagot sa inyong notebook.
1. Ano-ano ang mga hakbang na isinagawa ng mga pinuno ng bansa upang wakasan ang Unang Digmaang Pandaigdig?
2. Ano ang kaugnayan ng Labing Apat na Puntos sa pagtatatag ng Liga ng mga Bansa?
3. Ano ang naging epekto ng Spanish Flu sa Unang Digmaang Pandaigdig?
4. Sa iyong palagay, makatwiran ba ang di pagpapahintulot sa mga natalong bansa na maging kabahagi sa paglulunsad ng Peace Conference?
5. Paano nagsimula ang Great Depression?
6. Kung ikaw ay isang lider ng bansa, paano mo haharapin at tutugunan ang pandemya at great depression kung sakaling maranasan ito ng iyong bansang nasasakupan?
REFERENCE
Kasaysayan ng Daigidg. Modyul ng Mag-aaral. Unang Edisyon 2014. Department of Education. Vibal Group, Inc. Philippines.
Journal #2: "ANG EPEKTO NG DIGMAAN SA MUNDO, SA AKING BANSA, AT SA AKING SARILI"
ReplyDelete
DeleteNatutunan ko na kahit matapos ang digmaan, marami pa ring problema ang kailangang ayusin ng mga bansa. Kailangan ng pagkakaisa at maayos na pamumuno para muling umunlad at magkaroon ng kapayapaan.
Quintos 8-Laoan Nov 6,2025 at 11:40 PM
DeleteNatutunan ko sa araling ito na pagkatapos ng isang digmaan, hindi agad nawawala ang mga problema ng mga tao. Akala ko dati pag tapos na ang labanan, balik normal na agad, pero mali pala. Marami pa rin ang naghirap dahil sa Spanish Flu at sa pagbagsak ng ekonomiya. Maraming namatay, maraming nawalan ng trabaho at halos lahat nahirapan sa buhay. Parang mas lalo pa ngang sumakit ang sitwasyon ng mga tao kahit tapos na ang digmaan.
Nalaman ko rin kung gaano kahalaga yung mga desisyon na ginawa ng mga pinuno noon. Nagkaroon sila ng mga kasunduan tulad ng Tratado ng Versailles at gumawa pa sila ng Liga ng mga Bansa para maiwasan na maulit ang malaking gulo. Para sa akin, maganda yung idea nila na magkaisa at magtulungan yung mga bansa para sa kapayapaan, kasi kapag puro away, mga inosenteng tao lang naman ang nahihirapan.
Narealize ko rin na dapat patas ang pagtrato sa lahat ng bansa kahit talo sila, kasi kapag hindi sila nakasali o hindi narinig ang side nila, baka magdulot yun ng panibagong sama ng loob at away. Mahalaga na lahat may boses sa paggawa ng mga desisyon na makakaapekto sa buong mundo.
Sa araling ito, mas naintindihan ko na mahalaga ang pagkakaisa, maayos na pamumuno, at pag-iisip para sa kapakanan ng mamamayan. Mas nakita ko rin na yung kapayapaan hindi lang basta wala nang putukan, kundi yung panahon na magkasama ang mga bansa na bumabangon at tumutulong sa isa’t isa.
---
Kung gusto mo pwede ko pang i-adjust para mas kamukha ng sulat mo like:
✅ may Taglish
✅ may konting personal na emosyon
✅ gawing mas simple ang ilang words
Gusto mo ba i-check ko spelling at grammar para perfect sa papel? 😄
Advincula from Grade 8 Laoan,
ReplyDeleteAng aking natutunan ay, ang Liga ng Bansa at kung ilan ang bumubuo rito, subalit hindi nakisali ang United States dito. Ang Spanish Flu at kung kailan ito nag simula at kung ano ito, ito ay Pandemya ng Trangkaso noong 1918, naging mapaminsala ang epekto nito sa buong mundo. Nagsimula ito ng pebrero 1918 habang patuloy ang digmaan; tumagal hanggang Abril 1920, pinalala nito ang paggalaw ng mga sundalo, masikip na kampo, at kakulangan sa kalinisan, maraming sundalo ang namatay hindi dahil da kalaban kundi dahil sa lumalalang trangkaso.
Ang Pagbagsak ng Stock Market. Noong taong 1920, nagkaroon ng economic boom o mabilis na pag-unlad ng ekonomiya, ang United States na makikita sa mataas na halaga ng stocks. Subalit nagtuloy-tuloy na pagbagsak ng halaga ng stocks hanggang Oktubre 24 na nagbigay takot sa mga namumuhunan. Ito ay nagbunga ng Wall Street Crash,
Bunga ng Wall Street Crash, maraming tao ang nawalan ng malalaking salapi at nalugi ng maganap ang WALL STREET CRASH. Nagsara ang mga bangko at mga negosyo at madami pa.
Ang Great Depression, isang malawakang krisis pang ekonomiya na nagsimula dahil sa pagbagsak ng stock market noong October 20,1929, naapektuhan nito halos lahat ng mamayan sa united states, humina ang produksyon ng Industriya umabot sa 9 milyong katao ang nawalan ng pera sa mga bangko dahil nawalan ang bangko ng pambayad. Ang taong 1933 ang pinakamalalang taon ng Grwat Depression dahil umabot sa 12 milyong katao ang nawalan ng trabaho.
1. Ano-ano ang mga hakbang na isinagawa ng mga pinuno ng bansa upang wakasan ang Unang Digmaang Pandaigdig?
ReplyDelete-Ang mga hakbang na isinagawa ng mga pinuno ng bansa upang wakasan ang Unang Digmaang Pandaigdig ay ang pagpupulong at paggawa ng mga kasunduan tulad ng Kasunduan sa Versailles.
Ang mga pinuno ng mga bansa ay nagpulong upang pag-usapan ang mga kondisyon ng kapayapaan at bumuo ng mga kasunduan upang opisyal na wakasan ang digmaan.
2. Ano ang kaugnayan ng Labing Apat na Puntos sa pagtatatag ng Liga ng mga Bansa?
-Ang Labing Apat na Puntos ay naglalaman ng ideya na magtatag ng isang organisasyon ng mga bansa na maglalayong protektahan ang kapayapaan at seguridad ng bawat isa.
Ang Liga ng mga Bansa ay isang direktang resulta ng mga mungkahi ni Pangulong Woodrow Wilson sa kanyang Labing Apat na Puntos, na naglalayong magkaroon ng isang pandaigdigang organisasyon para sa kapayapaan.
3. Ano ang naging epekto ng Spanish Flu sa Unang Digmaang Pandaigdig?
-Ang Spanish Flu ay nagdulot ng malawakang pagkamatay at nagpahina sa moral ng mga sundalo at populasyon, na maaaring nakaapekto sa kinalabasan at pagtatapos ng digmaan.
Ang pandemya ng Spanish Flu ay nagpahirap sa mga bansa na nakikipaglaban sa digmaan dahil sa malaking bilang ng mga nagkasakit at namatay, na nakaapekto sa kanilang kakayahan na ipagpatuloy ang pakikipaglaban.
4. Sa iyong palagay, makatwiran ba ang di pagpapahintulot sa mga natalong bansa na maging kabahagi sa paglulunsad ng Peace Conference?
-Sa aking palagay, hindi makatwiran ang di pagpapahintulot sa mga natalong bansa na maging kabahagi sa paglulunsad ng Peace Conference dahil ang kapayapaan ay dapat pagdesisyunan ng lahat ng partido.
Ang pagbubukod sa mga natalong bansa ay maaaring magdulot ng sama ng loob at hindi pagkakapantay-pantay, na maaaring maging sanhi ng mga problema sa hinaharap. Ang paglahok ng lahat ay mas makakatulong sa pagkamit ng tunay at pangmatagalang kapayapaan.
5. Paano nagsimula ang Great Depression?
Ang Great Depression ay nagsimula sa pagbagsak ng stock market sa Estados Unidos noong 1929, na nagdulot ng domino effect sa ekonomiya ng mundo.
Ang pagbagsak ng Wall Street noong 1929 ay nagresulta sa pagkawala ng maraming trabaho, pagbaba ng produksyon, at pagbagsak ng kalakalan, na nagdulot ng malawakang kahirapan sa buong mundo.
6. Kung ikaw ay isang lider ng bansa, paano mo haharapin at tutugunan ang pandemya at great depression kung sakaling maranasan ito ng iyong bansang nasasakupan?
Kung ako ay isang lider ng bansa, haharapin ko ang pandemya sa pamamagitan ng pagpapatupad ng mga mahigpit na health protocols, pagpapalakas ng healthcare system, at pagtiyak na may sapat na bakuna para sa lahat. Para sa Great Depression, magpapatupad ako ng mga programa na magbibigay ng trabaho, susuportahan ang mga negosyo, at magbibigay ng tulong pinansyal sa mga nangangailangan.
Ako'y maglalaan ng sapat na pondo para sa kalusugan at ekonomiya, makikipagtulungan sa ibang mga bansa, at magtitiyak na ang lahat ay may access sa mga pangunahing pangangailangan. Sisiguraduhin ko rin na may transparency at accountability sa lahat ng aksyon ng pamahalaan upang mapanatili ang tiwala ng publiko.
1. Nilagdaan ang Treaty of Versailles at itinigil ang labanan.
ReplyDelete2. Ang Labing Apat na Puntos ang naging basehan sa pagbuo ng Liga ng mga Bansa.
3. Nagpahina ito sa mga sundalo at nagdulot ng maraming pagkamatay.
4. Hindi, dahil nagdulot ito ng galit at tensyon sa natalong bansa.
5. Dahil sa pagbagsak ng stock market noong 1929.
6. Magpapatupad ako ng health protocols at tulong pang-ekonomiya sa mamamayan.
Torres, Akisha Mae M.
ReplyDelete1. Ano-ano ang mga hakbang na isinagawa ng mga pinuno ng bansa upang wakasan ang Unang Digmaang Pandaigdig?
-Unang Digmaang Pandaigdig: Pagtataguyod ng diplomasya, armistice, at pagbuo ng mga internasyonal na organisasyon.
2. Ano ang kaugnayan ng Labing apat na puntos sa pagtatatag ng Liga ng mga bansa
-Labing Apat na Puntos: Inspirasyon at gabay sa pagbuo ng Liga ng mga Bansa.
3. Ano ang naging epekto ng Spanish Flu sa Unang Digmaang Pandaigdig
-Spanish Flu: Nagpalala ng sitwasyon, nagdulot ng kakulangan sa lakas-tao at ekonomiya.
4. Sa iyong palagay, makatwiran ba ang di pagpapahintulot sa mga natalong bansa na maging kabahagi sa paglulunsad ng Peace Conference?
-Peace Conference: Hindi, dapat bigyan ng boses ang lahat para sa patas na kasunduan.
5. Paano nagsimula ang Great Depression?
-Great Depression: Labis na ispekulasyon sa merkado, pagbagsak ng ekonomiya, at kawalan ng trabaho.
6. Kung ikaw ay isang lider ng bansa, paano mo haharapin at tutugunan ang pandemya at great depression kung sakaling maranasan ito ng iyong bansang nasasakupan?
-Pandemya at Great Depression: Maglaan ng pondo para sa kalusugan, magbigay ng tulong pinansyal, at magpatupad ng mga programa para sa pagbangon ng ekonomiya.