K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q2-WEEK4: Panahon ng Imperyalismo

AP8-Q2-WEEK4: D. Panahon ng Imperyalismo 

1. Pag-usbong ng mga Imperyo ng England, France, the Netherlands, Portugal, at Spain sa America, India at East Indies 

2. Pagpasok ng mga Imperyalistang Estado ng Russia, Italy, Germany, United States, at Japan

KASANAYANG PAGKATUTO: Nasusuri ang imperyalismong Europeo at Japan sa Asya at 

Africa 

Balik-aral:

-Ang mga Asyano sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo 

1. Ang paglalakbay ni Ibn Battuta 

2. Ming China (tuon sa paglalakbay ni isinagawa sa ilalim ng pamumuno ni Zheng He) 

3. Mughal Empire ng India 

4. Tokugawa Japan (Edict of Sakoku)

PAKSA!

1. Pag-usbong ng mga Imperyo ng England, France, the Netherlands, Portugal, at Spain sa America, India at East Indies 

    Ilang iba't ibang kapangyarihan sa Kanlurang Europa ang nagtatag ng mga kolonya sa Asya noong ikalabing walong at ikalabinsiyam na siglo. Ang bawat isa sa mga kapangyarihang imperyal ay may sariling istilo ng pangangasiwa, at ang mga kolonyal na opisyal mula sa iba't ibang bansa ay nagpakita rin ng iba't ibang mga saloobin sa kanilang mga sakop ng imperyal.

Britanya

    Ang Imperyo ng Britanya ay ang pinakamalaking sa mundo bago ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig at kasama ang ilang mga lugar sa Asya. Kasama sa mga teritoryong iyon ang ngayon ay Oman, Yemen , United Arab Emirates, Kuwait, Iraq , Jordan , Palestine, Myanmar (Burma), Sri Lanka (Ceylon), Maldives , Singapore , Malaysia (Malaya), Brunei, Sarawak at North Borneo (ngayon ay bahagi ng Indonesia ), Papua New Guinea, at Hong Kong . Ang koronang hiyas ng lahat ng pag-aari sa ibang bansa ng Britain sa buong mundo, siyempre, ay India .

    Ang mga kolonyal na opisyal ng Britanya at mga kolonistang British, sa pangkalahatan, ay nakita ang kanilang sarili bilang mga halimbawa ng "patas na paglalaro," at sa teorya, hindi bababa sa, ang lahat ng mga sakop ng korona ay dapat na pantay-pantay sa harap ng batas, anuman ang kanilang lahi, relihiyon, o etnisidad. . Gayunpaman, ang mga kolonyal na British ay inihiwalay ang kanilang mga sarili sa mga lokal na tao nang higit pa kaysa sa ginawa ng ibang mga Europeo, kumukuha ng mga lokal bilang tulong sa tahanan, ngunit bihirang makipag-asawa sa kanila. Sa bahagi, ito ay maaaring dahil sa paglipat ng mga ideya ng British tungkol sa paghihiwalay ng mga klase sa kanilang mga kolonya sa ibang bansa.

    Ang British ay nagkaroon ng paternalistic na pagtingin sa kanilang mga kolonyal na sakop, na nakadama ng isang tungkulin - ang "pasan ng puting tao," gaya ng sinabi ni Rudyard Kipling - upang gawing Kristiyano at gawing sibilisado ang mga tao sa Asia, Africa, at New World. Sa Asya, ang kuwento ay napupunta, ang Britain ay nagtayo ng mga kalsada, riles, at mga pamahalaan, at nakakuha ng pambansang pagkahumaling sa tsaa.

    Ang pakitang-tao na ito ng pagiging mahinhin at humanitarianism ay mabilis na gumuho, gayunpaman, kung ang isang nasakop na mga tao ay bumangon. Walang awa na ibinaba ng Britain ang Indian Revolt noong 1857 at brutal na pinahirapan ang mga akusado na kalahok sa Mau Mau Rebellion ng Kenya (1952 - 1960). Nang tumama ang taggutom sa Bengal noong 1943, hindi lamang walang ginawa ang gobyerno ni Winston Churchill para pakainin ang mga Bengali, talagang tinanggihan nito ang tulong sa pagkain mula sa US at Canada para sa India.

France

    Bagama't ang France ay naghangad ng isang malawak na kolonyal na imperyo sa Asya, ang pagkatalo nito sa Napoleonic Wars ay nag-iwan dito ng kaunting teritoryo sa Asya. Kasama sa mga iyon ang mga mandato ng Lebanon at Syria noong ika-20 siglo , at higit na lalo na ang pangunahing kolonya ng French Indochina — na ngayon ay Vietnam, Laos, at Cambodia.

    Ang mga saloobin ng Pranses tungkol sa mga kolonyal na paksa ay, sa ilang mga paraan, ay lubos na naiiba sa kanilang mga karibal sa Britanya. Ang ilang idealistikong Pranses ay naghangad hindi lamang na dominahin ang kanilang mga kolonyal na pag-aari, ngunit upang lumikha ng isang "Greater France" kung saan ang lahat ng mga paksang Pranses sa buong mundo ay tunay na magiging pantay. Halimbawa, ang North African colony ng Algeria ay naging isang departamento, o isang probinsya, ng France, na kumpleto sa parliamentaryong representasyon. Ang pagkakaibang ito sa ugali ay maaaring dahil sa pagyakap ng France sa pag-iisip ng Enlightenment, at sa Rebolusyong Pranses, na nagwasak ng ilan sa mga hadlang ng uri na nag-utos pa rin sa lipunan sa Britain. Gayunpaman, naramdaman din ng mga kolonisador ng Pransya ang "pasanin ng White man" ng pagdadala ng tinatawag na sibilisasyon at Kristiyanismo sa mga barbaric subject na tao.

    Sa isang personal na antas, ang mga kolonyal na Pranses ay mas angkop kaysa sa mga British na pakasalan ang mga lokal na kababaihan at lumikha ng isang pagsasanib ng kultura sa kanilang mga kolonyal na lipunan. Ang ilang mga Pranses na teorista ng lahi tulad nina Gustave Le Bon at Arthur Gobineau, gayunpaman, ay tinutulan ang tendensiyang ito bilang isang katiwalian ng likas na genetic superiority ng mga Pranses. Sa paglipas ng panahon, tumaas ang panlipunang presyon para sa mga kolonyal na Pranses upang mapanatili ang "kadalisayan" ng "lahi ng Pranses."

    Sa French Indochina, hindi tulad ng Algeria, ang mga kolonyal na pinuno ay hindi nagtatag ng malalaking pamayanan. Ang French Indochina ay isang kolonya ng ekonomiya, na nilalayong gumawa ng tubo para sa sariling bansa. Sa kabila ng kakulangan ng mga settler na protektahan, gayunpaman, ang France ay mabilis na tumalon sa isang madugong digmaan sa mga Vietnamese nang sila ay lumaban sa pagbabalik ng mga Pranses pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig . Sa ngayon, ang maliliit na komunidad ng Katoliko, ang mahilig sa mga baguette at croissant, at ilang magandang kolonyal na arkitektura ang nananatiling nakikitang impluwensya ng Pranses sa Timog-silangang Asya.

Ang Netherlands

    Ang mga Dutch ay nakipagkumpitensya at nakipaglaban para sa kontrol ng mga ruta ng kalakalan ng Indian Ocean at produksyon ng pampalasa sa British, sa pamamagitan ng kani-kanilang East India Companies. Sa huli, natalo ng Netherlands ang Sri Lanka sa mga British, at noong 1662, nawala ang Taiwan (Formosa) sa mga Intsik, ngunit napanatili ang kontrol sa karamihan ng mayamang isla ng pampalasa na ngayon ay bumubuo sa Indonesia.

    Para sa mga Dutch, ang kolonyal na negosyong ito ay tungkol sa pera. Nagkaroon ng napakakaunting pagkukunwari ng kultural na pagpapabuti o Kristiyanisasyon ng mga pagano - ang mga Dutch ay nagnanais ng kita, simple at simple. Dahil dito, hindi sila nagpakita ng pag-aalinlangan tungkol sa walang awa na paghuli sa mga lokal at paggamit sa kanila bilang mga alipin na trabahador sa mga plantasyon, o kahit na pagsasagawa ng masaker sa lahat ng mga naninirahan sa Banda Islands upang protektahan ang kanilang monopolyo sa kalakalan ng nutmeg at mace .

Portugal

    Matapos bilugan ni Vasco da Gama ang katimugang dulo ng Africa noong 1497, ang Portugal ang naging unang kapangyarihang Europeo na nakakuha ng daan sa dagat patungo sa Asya. Bagaman ang mga Portuges ay mabilis na naggalugad at nag-aangkin sa iba't ibang bahagi ng baybayin ng India, Indonesia, Timog-silangang Asya, at Tsina, nawala ang kapangyarihan nito noong ika-17 at ika-18 siglo, at nagawang itulak ng mga British, Dutch, at Pranses ang Portugal palabas ng karamihan sa mga pag-aangkin nito sa Asya. Noong ika-20 siglo, ang natitira ay ang Goa, sa timog-kanlurang baybayin ng India; Silangang Timor ; at ang southern Chinese port sa Macau.

    Bagama't hindi ang Portugal ang pinakanakakatakot na kapangyarihang imperyal ng Europa, ito ang may pinakamaraming nananatiling kapangyarihan. Nanatiling Portuges ang Goa hanggang sa isama ito ng India sa pamamagitan ng puwersa noong 1961; Ang Macau ay Portuges hanggang 1999 nang sa wakas ay ibinalik ito ng mga Europeo sa China, at ang East Timor o Timor-Leste ay pormal na naging independyente noong 2002 lamang. 

    Ang pamumuno ng mga Portuges sa Asya ay naging walang awa (tulad noong sinimulan nilang hulihin ang mga batang Tsino upang ibenta sa pagkaalipin sa Portugal), kulang-kulang, at kulang sa pondo. Tulad ng mga Pranses, ang mga kolonistang Portuges ay hindi tutol sa pakikihalubilo sa mga lokal na tao at paglikha ng mga populasyon ng creole. Marahil ang pinakamahalagang katangian ng ugali ng imperyal na Portuges, gayunpaman, ay ang katigasan ng ulo at pagtanggi ng Portugal na umatras, kahit na matapos ang iba pang kapangyarihan ng imperyal ay nagsara na.

    Ang imperyalismong Portuges ay hinimok ng isang taos-pusong pagnanais na palaganapin ang Katolisismo at kumita ng maraming pera. Ito ay inspirasyon din ng nasyonalismo; orihinal, isang pagnanais na patunayan ang lakas ng bansa sa paglabas nito mula sa ilalim ng pamumuno ng mga Moorish, at sa mga huling siglo, ang mapagmataas na paggigiit sa paghawak sa mga kolonya bilang isang sagisag ng nakaraang imperyal na kaluwalhatian.

Spain

    Ang Imperyo ng Espanya ay isa sa pinakamalaking kolonyal na imperyo sa kasaysayan, na nagmula sa pagpapalawak ng maritime at pagsakop sa teritoryo na isinagawa ng mga Espanyol mula sa huling bahagi ng ika-1492 siglo. Sa pagtuklas ng Americas ni Christopher Columbus noong XNUMX, nagtatag ang Spain ng malalawak na kolonya sa mga bagong tuklas na lupain, na umaabot mula South America hanggang hilagang North America.

    Ang Imperyo ng Espanya ay pinamamahalaan ng mga viceroyalties, na mga administratibong subdibisyon ng imperyo na responsable sa pamamahala sa iba't ibang kolonyal na rehiyon. Higit pa rito, ang imperyo ay namarkahan ng mga katangian tulad ng pagpapataw ng relihiyong Katoliko, pagsasamantala sa likas na yaman, katutubong pang-aalipin, at pagbuo ng isang hierarchical at stratified society.

    Ang mga kolonya ng Espanya ay may pananagutan para sa isang makabuluhang paglipat ng kayamanan sa Espanya, lalo na ang mga mahalagang metal tulad ng ginto at pilak. Gayunpaman, ang labis na pagsasamantala sa likas na yaman, pagsasamantala sa katutubong paggawa, at paglaban ng mga katutubong tao ay humantong sa paghina ng Imperyo ng Espanya noong ika-18 siglo.

Anong mga teritoryo ang nasakop ng Espanya noong panahon ng kolonyal?

    Ang Imperyong Espanyol ay isa sa pinakamalaking kolonyal na imperyo sa kasaysayan, na sumasaklaw sa malawak na lawak ng mga teritoryo sa buong mundo. Sa panahon ng kolonyal, sinakop ng Espanya ang iba't ibang mga rehiyon, kabilang ang mga bahagi ng America, Africa, Asia, at Oceania.

    Sa Amerika, ang mga pangunahing teritoryong sinakop ng Espanya ay Mehiko, Peru, Kolombya, Arhentina, Tsile e Venezuela. Ang mga kolonya na ito ay may pangunahing papel sa pagpapalawak ng Imperyong Espanyol at pagsasamantala sa mga likas na yaman.

    Sa Africa, kolonya ng Espanya ang pangunahin sa hilaga ng kontinente, kabilang ang mga bahagi ng Marrocos e Argelia. Ang mga kolonya na ito ay estratehikong mahalaga para sa pagkontrol sa mga ruta ng kalakalan at dagat.

    Sa Asya, sinakop ng Espanya ang Filipinas, na naging mahalagang base para sa pakikipagkalakalan sa China at sa iba pang bahagi ng kontinente ng Asya. Bukod dito, nagtatag din ng mga kolonya ang Espanya sa ilang isla sa PasipikoBilang Guam at Mga Isla ng Mariana.

    Ang Imperyo ng Espanya ay nailalarawan sa pamamagitan ng isang malakas na sentralisasyon ng kapangyarihan, kung saan ang hari ay nagsasagawa ng direktang kontrol sa mga kolonya sa pamamagitan ng mga viceroyalties. Ang mga viceroyalties ay mga administratibong subdibisyon na tumulong sa pagpapanatili ng kaayusan at pangangasiwa sa mga kolonya.

Ang pag-usbong ng mga imperyo ng England, France, Netherlands, Portugal, at Spain sa America, India, at East Indies ay bahagi ng tinatawag na imperyalismo at kolonyalismo noong ika-15 hanggang ika-19 na siglo.

Sa America

Spain: Pinangunahan ang pananakop sa Latin America. Nasakop nila ang Mexico (Aztec Empire), Peru (Inca Empire), at iba pang bahagi ng South at Central America. Layunin nila ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo at pagkuha ng ginto.

Ang bawat isa sa 20 bansa sa Latin America ay pinamayanihan ng makabansang damdamin. May ilang mga tao ang nagkakamaling tawaging bansa ang Latin America. Hindi ito nakapagtataka. Maraming mga Latin Americans ang nagsasalita ng Espanyol at Katoliko Romano ang pananampalataya. Nagkabuklod buklod sila sa kanilang pagkamuhi sa awtokrasyang Espanyol, katiwalian sa pamahalaan, walang kalayaang magpahayag ng mga batas na naghihigpit sa pangangalakal.

Portugal: Nakakuha ng Brazil bilang bahagi ng kasunduan sa Treaty of Tordesillas.

France: Itinatag ang mga kolonya sa Canada (New France) at sa Mississippi River Valley.

England: Nagtatag ng mga kolonya sa silangang baybayin ng North America (hal. Virginia, Massachusetts).

Netherlands: Nagtayo ng kolonya sa New York (dating tinawag na New Amsterdam), ngunit kalaunan ay nasakop ng England.

Sa India

Portugal: Unang dumating sa India sa pamumuno ni Vasco da Gama. Itinatag ang Goa bilang pangunahing base ng kalakalan.

England: Sa pamamagitan ng British East India Company, unti-unting nasakop ang India. Kalaunan, naging bahagi ito ng British Empire.

France: May mga base sa Pondicherry at Chandernagore, ngunit natalo sa mga digmaan laban sa England.

Netherlands: Nagkaroon ng limitadong presensya sa India, mas nakatuon sila sa East Indies.

Sa East Indies (Timog-Silangang Asya)

Netherlands: Pinakamalakas sa rehiyong ito. Sinakop ang Indonesia at itinatag ang Dutch East India Company.

Portugal: Unang dumating sa rehiyon, kabilang ang Malacca at Moluccas (Spice Islands).

England: Nakakuha ng Singapore, Malaysia, at Burma. Itinatag ang British East India Company bilang instrumento ng kolonyalismo.

France: Nasakop ang Indochina (Vietnam, Laos, Cambodia).

Spain: Tanging Pilipinas ang pangunahing kolonya nila sa rehiyon, mula 1565 hanggang 1898.

Mga Layunin ng Imperyalismo

Pagpapalaganap ng Kristiyanismo

Pagkuha ng likas na yaman (ginto, pampalasa, hilaw na materyales)

Pagpapalawak ng teritoryo at kapangyarihan

Pagkontrol sa kalakalan at rutang pangkomersyo

2. Pagpasok ng mga Imperyalistang Estado ng Russia, Italy, Germany, United States, at Japan

Pagpasok ng mga Imperyalistang Estado ng Russia, Italy, Germany, United States, at Japan

    Ang pagpasok ng mga imperyalistang estado ng Russia, Italy, Germany, United States, at Japan ay bahagi ng Ikalawang Yugto ng Imperyalismo noong ika-19 hanggang unang bahagi ng ika-20 siglo. Hindi tulad ng mga unang kolonisador gaya ng Spain at Portugal, ang mga bansang ito ay huli nang sumali sa pandaigdigang kompetisyon sa teritoryo, ngunit naging agresibo at makapangyarihan sa kani-kanilang rehiyon.

    Ang pagpasok ng mga imperyalistang estado sa Russia, Italy, Germany, United States, at Japan ay nagdulot ng mga pagbabago at pagkakataon sa mga nasasakupang bansa. Ang mga imperyalistang ito ay nagpapalawak ng kanilang kapangyarihan sa iba't ibang rehiyon ng mundo, na nagdulot ng mga pagbabago sa kalakalan, politika, at ekonomiya. Ang mga imperyalistang ito ay nagbibigay ng mga pribadong pamahalaan sa mga rehiyon na may sariling pamahalaan, na nagiging kontrol ng kanilang mga pribadong pamahalaan. Ang mga imperyalistang ito ay nagbigay ng mga pribadong pamahalaan sa mga rehiyon na may sariling pamahalaan, na nagiging kontrol ng kanilang mga pribadong pamahalaan. Ang mga imperyalistang ito ay nagbibigay ng mga pribadong pamahalaan sa mga rehiyon na may sariling pamahalaan, na nagiging kontrol ng kanilang mga pribadong pamahalaan.

Russia

Lumawak ang teritoryo sa Central Asia, Siberia, at maging sa Alaska (na kalaunan ay ibinenta sa U.S. noong 1867).

Gumamit ng militar at diplomatikong paraan upang kontrolin ang mga rehiyon sa paligid ng Caspian Sea at Caucasus.

Layunin: Palawakin ang impluwensyang pampolitika at pang-ekonomiya sa Eurasia

Italy

Bagama't huli sa imperyalismo, sinikap nitong makakuha ng kolonya sa Africa:

Nasakop ang Libya, Eritrea, at Somalia.

Nabigo sa unang pagtatangkang sakupin ang Ethiopia noong 1896 (Labanan sa Adwa), ngunit nagtagumpay noong 1935 sa ilalim ni Mussolini.

Layunin: Palakasin ang imahe ng Italy bilang makapangyarihang bansa sa Europa.

Germany

Bilang bagong estado noong 1871, mabilis itong naging agresibo sa paghahanap ng kolonya:

Nakakuha ng mga teritoryo sa Africa (Cameroon, Togo, Namibia) at Pacific Islands.

Naging mahalagang puwersa sa pandaigdigang politika bago ang Unang Digmaang Pandaigdig.

Layunin: Palakasin ang ekonomiya at ipakita ang kapangyarihan ng bagong Imperyong Aleman.

United States

Matapos ang Digmaang Espanyol-Amerikano (1898), nakuha ang:

Pilipinas, Guam, Puerto Rico, at kontrol sa Cuba.

Aktibo rin sa Open Door Policy sa China, na layong buksan ang kalakalan sa lahat ng bansa nang pantay-pantay.

Layunin: Palawakin ang impluwensya sa Asia at Caribbean, at protektahan ang interes pangkalakalan.

Japan

Matapos ang Meiji Restoration (1868), naging modernisado at militaristiko.

Sinakop ang Korea, Taiwan, at bahagi ng China (kasama ang Manchuria).

Naging pangunahing puwersa sa Asya bago ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.

Layunin: Maging kapantay ng mga Kanluraning imperyo sa kapangyarihan at teknolohiya.

GAWAIN 1!

Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod na salita:

1. England

2. France

3. The Netherlands

4. Portugal

5. Spain

6. America

7. India

8. East Indies

9. Indotsina

10. Africa

11. Imperyalismo

12. Kolonyalismo

13. Treaty of Versailles\

14. Spice Island

15. Timog Silangang Asya

GAWAIN 2!

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Anu-anong bansa  sa Europa ang mga nanakop sa Silangan? Ibigay ang kanilang nasakop.

2. Magbigay ng ilang bagay na epekto ng pananakop ng Kanluranin sa Asya?

3. Bakit kaya dumagsa ang mga imperyalista at kolonyalistang mga bansa sa mundo?

4. Kung ikaw ay isang pinunong mananakop sa panahon ng imperyalismo at kolonyalismo, anu-anong bansa kaya ang sasakupin mo at bakit?

5. Sa panahon ngayon na may mga makabagong pananakop, paano mo poproteksyunan ang iyong mga mahal sa buhay? ipaliwanag.

Reference:

https://www.greelane.com/tl/humanities/kasaysayan-at-kultura/comparative-colonization-in-asia-195268

https://maestrovirtuale.com/tl/Imperyo-ng-Espanya--Pinagmulan--Viceroyalty--Mga-Katangian--Mga-Kolonya/

https://dignidadngguro.blogspot.com/search/label/Third%20Grading

https://www.bing.com/search?q=Pagpasok%20ng%20mga%20Imperyalistang%20Estado%20ng%20Russia%2C%20%20Italy%2C%20Germany%2C%20United%20States%2C%20at%20Japan%20&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=pagpasok%20ng%20mga%20imperyalistang%20estado%20ng%20russia%2C%20%20italy%2C%20germany%2C%20united%20states%2C%20at%20japan%20&sc=0-90&sk=&cvid=F892638251A64FBD904D4E2D56F0E1EA

K TO 10 CURRICULUM: MGA PAKSA SA IKALAWANG MARKAHAN

 I. Natatalakay ang mahahalagang pangyayari noong ika-15 at ika-16 siglo bago ang panahon ng paggalugad ng mga lupain

A. Mahahalagang Pangyayari sa Daigdig noong Ika-15 at Ika-16 Siglo 

1. Pagsasara ng Constantinople 

2. Renaissance 

3. Repormasyon 

4. Kontra-Repormasyon 

II. Nasusuri ang mga pangyayari at kinahinatnan ng paggalugad at kolonyalismo ng mga Europeo sa mga bagong lupain sa America 

B. Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo sa America 

5. Ang Europe sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo 

6. Mga Dahilan  

7. Tunggalian ng Portugal at Spain 

8. Ang Epekto ng Pananakop sa Imperyong Aztec at Inca sa lipunang Mesoamerican/ Andean at sa 

Lipunang Espanyol 

III. Nasusuri ang mga naging unang tugon ng mga Asyano sa panahon ng paggalugad at kolonyalismo 

C. Ang mga Asyano sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo 

9. Ang paglalakbay ni Ibn Battuta 

10. Ming China (tuon sa paglalakbay ni isinagawa sa ilalim ng pamumuno ni Zheng He) 

11. Mughal Empire ng India 

12. Tokugawa Japan (Edict of Sakoku) 

IV. Nasusuri ang imperyalismong Europeo at Japan sa Asya at Africa 

D. Panahon ng Imperyalismo 

13. Pag-usbong ng mga Imperyo ng England, France, the Netherlands, Portugal, at Spain sa America, India at East Indies 

14. Pagpasok ng mga Imperyalistang Estado ng Russia, Italy, Germany, United States, at Japan 

V. Naiuugnay ang Enlightenment at Rebolusyong Amerikano sa paglinang ng nasyonalismo at pagkabansa 

E. Panahon ng Absolutismo, Liberalismo at Enlightenment 

15. Mga mahalagang pangyayari 

16. Rebolusyong Amerikano 

VI. Nasusuri ang mahahalagang pangyayari sa panahon ng Rebolusyong Pranses at pagtatag ng mga bansang estado

F. Rebolusyong Pranses at Pag-usbong ng mga Bansang Estado 

17. French Revolution at mga pagbabagong dulot nito 

18. Pag-usbong ng mga Bansang-Estado 

VII. Nasusuri ang naging tugon ng ilang bansa sa Asya, Africa at Latin America sa imperyalismong Europeo 

G. Paglaganap ng Nasyonalismo sa Asya at Amerika 

19. Modernisasyon ng Japan (Meiji Restoration) 

20. Himagsikan sa South America (Simon Bolivar) 

21. Back-to-Africa Movement 

22. United League ni Sun Yat Sen  

23. Passive Resistance ni Gandhi (India) 

K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q2-WEEK3: Ang mga Asyano sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo

AP8-Q2-WEEK3: C. Ang mga Asyano sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo 

1. Ang paglalakbay ni Ibn Battuta 

2. Ming China (tuon sa paglalakbay ni isinagawa sa ilalim ng pamumuno ni Zheng He) 

3. Mughal Empire ng India 

4. Tokugawa Japan (Edict of Sakoku)

KASANAYANG PAMPAGKATUTO: 3. Nasusuri ang mga naging unang tugon ng mga Asyano sa 

panahon ng paggalugad at kolonyalismo

Balik-aral:

-Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo sa America 

1. Ang Europe sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo 

a. Mga Dahilan  

b. Tunggalian ng Portugal at Spain 

c. Ang Epekto ng Pananakop sa Imperyong Aztec at 

Inca sa lipunang Mesoamerican/ Andean at sa 

Lipunang Espanyol

ARALIN 2!

A. Ang Paglalakbay ni Ibn Battuta

Si Ibn Battuta ay isang tanyag na manlalakbay at iskolar na naglakbay sa higit sa 75,000 milya sa loob ng 30 taon, na nagbigay ng detalyadong ulat tungkol sa kanyang mga karanasan at mga lugar na kanyang pinuntahan.

Sino si Ibn Battuta?

Si Ibn Battuta (1304–1368) ay isang Arabong Morokanong Berber na kilala sa kanyang mga paglalakbay at mga isinulat na tala na tinatawag na "Rihla" o "Paglalakbay." Siya ay isinilang sa Tangier, Morocco, at nag-aral ng batas Islam. Sa edad na 22, siya ay umalis upang simulan ang kanyang mga paglalakbay, na naglalayong makumpleto ang Hajj, ang paglalakbay sa Mecca na ipinag-uutos sa bawat Muslim. 

Mga Paglalakbay

Simula ng Paglalakbay: Noong 1325, naglakbay si Ibn Battuta patungong Mecca, at mula roon ay nagpatuloy siya sa kanyang mga paglalakbay sa iba't ibang bahagi ng mundo, kabilang ang Hilagang Aprika, Gitnang Silangan, India, at Timog-Silangang Asya. 

Saklaw ng mga Bansa: Sa kanyang mga paglalakbay, siya ay nakapunta sa mga lugar tulad ng Ehipto, Persia, Tsina, at Espanya, na umabot sa kabuuang 44 na modernong bansa. 

Kahalagahan ng Rihla: Ang kanyang mga isinulat na tala ay hindi lamang naglalarawan ng mga lugar, kundi pati na rin ng mga tao, kultura, at mga institusyong Islamiko na kanyang nakatagpo. Ang "Rihla" ay naging mahalagang sanggunian para sa mga mananaliksik at mga historian. 

Mga Karanasan at Obserbasyon

Kultura at Lipunan: Sa kanyang mga tala, inilarawan ni Ibn Battuta ang iba't ibang kultura at tradisyon ng mga tao na kanyang nakasalamuha. Ang kanyang mga obserbasyon ay nagbibigay ng mahalagang impormasyon tungkol sa buhay noong ika-14 na siglo, lalo na sa mga bansang Muslim. 

Pagsasama sa mga Caravan: Upang makapaglakbay nang ligtas, sumama siya sa mga caravan, na karaniwang ginagamit ng mga manlalakbay noong panahong iyon. Ang kanyang kaalaman sa batas Islam ay nagbigay sa kanya ng pagkakataon na maging hukom sa mga paglalakbay. 

B. Ming China (tuon sa paglalakbay ni isinagawa sa ilalim ng pamumuno ni Zheng He)

Ang Paglalakbay ni Zheng He sa panahong ng Ming Dynasty ng China

Ang paglalakbay ni Zheng He sa ilalim ng Dinastiyang Ming ay isa sa pinakatanyag na ekspedisyon sa kasaysayan ng Tsina—isang patunay ng kapangyarihan, diplomasya, at ambisyon ng imperyo noong ika-15 siglo.

Si Zheng He ay ipinanganak noong 1371 sa lungsod na jinning sa lalawigan ng Yunnan. Pinangalanan siyang "Ma He" na nagpapahiwatig ng pinagmulang Hui Muslim na kanyang pamilya dahil ang "Ma" ay ang Chinese na bersyon ng "Mohammad." Ang kanyang lolo sa tuod na si Sayyid Ajjal Shams al-Din Omar ay isang Persian na naging gobernadora ng lalawigan sa ilalim ng pamumuno ni Emperor Kublai Khan na nagtatag ng Yuan Dynasty noong namuno ito sa China mula 1279 hanggang 1368.

Ang ama at lolo ni Ma He ay parehong kilala bilang "Hajji," ang karangalan na titulong ipinagkaloob sa mga lalaking Muslim na gumagawa ng "hajj," o  pilgrimage, sa Mecca. Ang ama ni Ma He ay nanatiling tapat sa Dinastiyang Yuan kahit na ang mga rebeldeng pwersa ng magiging Dinastiyang Ming ay nasakop ang mas malalaking bahagi ng Tsina.

Noong 1381, pinatay ng hukbo ng Ming ang ama ni Ma He at binihag ang bata. Sa 10 taong gulang pa lamang, siya ay ginawang bating at ipinadala sa Beiping (ngayon ay Beijing) upang maglingkod sa sambahayan ng 21-taong-gulang na si Zhu Di, ang Prinsipe ng Yan na kalaunan ay naging Yongle Emperor .

Si Ma He ay lumaki hanggang pitong Chinese feet ang taas (marahil nasa 6-foot-6), na may "isang boses na kasinglakas ng isang malaking kampana." Mahusay siya sa mga taktika sa pakikipaglaban at militar, pinag-aralan ang mga gawa nina Confucius at Mencius, at hindi nagtagal ay naging isa sa mga pinakamalapit na pinagkakatiwalaan ng prinsipe. Noong 1390s, ang Prinsipe ng Yan ay naglunsad ng isang serye ng mga pag-atake laban sa muling nabuhay na mga Mongol, na nakabase sa hilaga lamang ng kanyang teritoryo.

Ang unang emperador ng Dinastiyang Ming , ang panganay na kapatid ni Prinsipe Zhu Di, ay namatay noong 1398 matapos pangalanan ang kanyang apo na si Zhu Yunwen bilang kahalili niya. Si Zhu Di ay hindi naging mabait sa pagtataas ng kanyang pamangkin sa trono at pinamunuan ang isang hukbo laban sa kanya noong 1399. Ma Isa siya sa kanyang mga pinunong opisyal.

Noong 1402, nakuha ni Zhu Di ang kabisera ng Ming sa Nanjing at natalo ang pwersa ng kanyang pamangkin. Siya mismo ang nakoronahan bilang Yongle Emperor. Malamang na namatay si Zhu Yunwen sa kanyang nasusunog na palasyo, bagama't patuloy ang mga alingawngaw na siya ay nakatakas at naging isang Buddhist monghe. Dahil sa mahalagang papel ni Ma He sa kudeta, ginawaran siya ng bagong emperador ng isang mansyon sa Nanjing gayundin ang marangal na pangalang "Zheng He."

Ang bagong Yongle Emperor ay nahaharap sa malubhang problema sa pagiging lehitimo dahil sa kanyang pag-agaw sa trono at ang posibleng pagpatay sa kanyang pamangkin. Ayon sa tradisyon ng Confucian, ang unang anak na lalaki at ang kanyang mga inapo ay dapat palaging magmana, ngunit ang Yongle Emperor ay ang ikaapat na anak na lalaki. Samakatuwid, ang mga iskolar ng Confucian ng hukuman ay tumanggi na suportahan siya at halos umasa siya sa kanyang mga pulutong ng mga bating, si Zheng He higit sa lahat.

Ang pinakamahalagang papel ni Zheng He sa paglilingkod sa kanyang amo ay ang pagiging commander-in-chief ng bagong treasure fleet, na magsisilbing punong sugo ng emperador sa mga mamamayan ng Indian Ocean basin. Itinalaga siya ng Yongle Emperor na pamunuan ang napakalaking fleet ng 317 junks na tripulante ng mahigit 27,000 lalaki na umalis mula sa Nanjing noong taglagas ng 1405. Sa edad na 35, nakamit ni Zheng He ang pinakamataas na ranggo kailanman para sa isang eunuch sa kasaysayan ng Tsina.

May utos kay Zheng He na mangolekta ng parangal at magtatag ng mga ugnayan sa mga pinuno sa buong Indian Ocean, si Zheng He at ang kanyang armada ay nagtungo sa Calicut sa kanlurang baybayin ng India. Ito ang magiging una sa pitong kabuuang paglalakbay ng treasure fleet, lahat ay pinamunuan ni Zheng He, sa pagitan ng 1405 at 1432.

Sa kanyang karera bilang isang komandante ng hukbong-dagat, nakipag-usap si Zheng He sa mga kasunduan sa kalakalan, nakipaglaban sa mga pirata, nagluklok ng mga papet na hari, at nagbalik ng parangal para sa Yongle Emperor sa anyo ng mga alahas, gamot, at kakaibang hayop. Siya at ang kanyang mga tripulante ay naglakbay at nakipagkalakalan hindi lamang sa mga lungsod-estado na ngayon ay Indonesia, Malaysia, Siam, at India, kundi pati na rin sa mga daungan ng Arabian ng modernong Yemen at Saudi Arabia .

Bagama't pinalaki si Zheng He na Muslim at binisita ang mga dambana ng mga banal na lalaki ng Islam sa Lalawigan ng Fujian at sa ibang lugar, pinarangalan din niya si Tianfei, ang Celestial Consort at tagapagtanggol ng mga mandaragat. Si Tianfei ay isang mortal na babae na nabubuhay noong 900s na nakamit ang kaliwanagan bilang isang tinedyer. Binigyan ng matalinong pananaw, nagawa niyang bigyan ng babala ang kanyang kapatid tungkol sa paparating na bagyo sa dagat, na nagligtas sa kanyang buhay.

Mga Huling Paglalayag

Noong 1424, namatay ang Yongle Emperor. Si Zheng He ay nakagawa ng anim na paglalakbay sa kanyang pangalan at nagdala ng hindi mabilang na mga emisaryo mula sa mga dayuhang lupain upang yumukod sa kanyang harapan, ngunit ang halaga ng mga iskursiyon na ito ay napakabigat sa kaban ng China. Bilang karagdagan, ang mga Mongol at iba pang mga nomadic na tao ay palaging banta ng militar sa hilagang at kanlurang hangganan ng China.

Ang maingat at iskolar na nakatatandang anak ng Yongle Emperor, si Zhu Gaozhi, ay naging Hongxi Emperor. Sa panahon ng kanyang siyam na buwang pamumuno, iniutos ni Zhu Gaozhi na wakasan ang lahat ng pagtatayo at pagkukumpuni ng treasure fleet. Isang Confucianist, naniniwala siya na masyadong maraming pera ang naubos ng mga paglalakbay sa bansa. Mas gusto niyang gumastos sa pagpapalayas sa mga Mongol at pagpapakain sa mga tao sa mga lalawigang sinalanta ng taggutom sa halip.

Nang mamatay ang Hongxi Emperor wala pang isang taon sa kanyang paghahari noong 1426, ang kanyang 26-anyos na anak na lalaki ay naging Xuande Emperor. Isang masayang daluyan sa pagitan ng kanyang mapagmataas, mapagmahal na lolo at ng kanyang maingat, iskolar na ama, ang Xuande Emperor ay nagpasya na ipadala muli si Zheng He at ang treasure fleet.

Kamatayan

Noong 1432, ang 61-anyos na si Zheng He ay naglakbay kasama ang kanyang pinakamalaking fleet kailanman para sa isang huling paglalakbay sa paligid ng Indian Ocean, naglalayag hanggang sa Malindi sa silangang baybayin ng Kenya at huminto sa mga daungan ng kalakalan sa daan. Sa paglalakbay pabalik, habang ang armada ay naglayag sa silangan mula sa Calicut, namatay si Zheng He. Inilibing siya sa dagat, bagama't sinasabi ng alamat na ibinalik ng mga tripulante ang isang tirintas ng kanyang buhok at sapatos sa Nanjing para ilibing.

Pamana

Bagama't si Zheng He ay nakikita bilang isang mas malaki kaysa sa buhay na pigura sa modernong mga mata kapwa sa Tsina at sa ibang bansa, ang mga iskolar ng Confucian ay gumawa ng seryosong pagtatangka na alisin ang alaala ng dakilang eunuch admiral at ang kanyang mga paglalakbay mula sa kasaysayan sa mga dekada pagkatapos ng kanyang kamatayan. Nangangamba sila na manumbalik ang maaksayang paggastos sa naturang mga ekspedisyon. Noong 1477, halimbawa, hiniling ng isang eunuko ng hukuman ang mga rekord ng mga paglalakbay ni Zheng He na may layuning i-restart ang programa, ngunit sinabi sa kanya ng iskolar na namamahala sa mga rekord na nawala ang mga dokumento.

Ang kuwento ni Zheng He ay nakaligtas, gayunpaman, sa mga salaysay ng mga tripulante kabilang sina Fei Xin, Gong Zhen, at Ma Huan, na nagpunta sa ilan sa mga huling paglalakbay. Nag-iwan din ng mga stone marker ang treasure fleet sa mga lugar na kanilang binisita.

Ngayon, kung tinitingnan ng mga tao si Zheng He bilang isang sagisag ng diplomasya ng Tsina at "malambot na kapangyarihan" o bilang isang simbolo ng agresibong pagpapalawak ng bansa sa ibang bansa, lahat ay sumasang-ayon na ang admiral at ang kanyang armada ay kabilang sa mga dakilang kababalaghan ng sinaunang mundo.

Layunin ng Paglalakbay

Diplomasya: Humingi ng tributo mula sa mga lokal na pinuno bilang pagkilala sa emperador ng Tsina.

Kalakalan: Nagdala ng seda, porselana, at iba pang produkto ng Tsina; kapalit nito ay ginto, pilak, pampalasa, at hayop tulad ng giraffe.

Pagpapalaganap ng impluwensiya: Ipinakita ng Tsina ang kanilang kapangyarihan sa mga bansang Asyano at Aprikano.

Epekto ng Paglalakbay

Paglawak ng ugnayang internasyonal: Napalalim ang koneksyon ng Tsina sa Timog-Silangang Asya, Gitnang Silangan, at Silangang Aprika.

Pagtaas ng prestihiyo ng Ming China: Naitatag ang Tsina bilang isang pandaigdigang kapangyarihan.

Pagkalimot sa eksplorasyon: Pagkatapos ng ikapitong paglalakbay, itinigil ng mga susunod na emperador ang mga ekspedisyon at pinili ang isolationism.

C. Mughal Empire ng India 

Ang Mughal Empire ay isa sa mga pinakadakilang imperyo sa kasaysayan ng India, na tumagal mula 1526 hanggang 1857.

Imperyong Mughal sa India

Itinatag noong 1526, ang Imperyong Mughal ay lumawak sa huling bahagi ng ika-16 at ika-17 siglo, na sumaklaw sa halos buong subkontinenteng India (maliban sa pinakatimog na bahagi ng peninsula). Sa rurok nito, tinatayang may lawak itong 1.24 milyong milya kuwadrado at populasyong humigit-kumulang 150 milyon—kalahati ng sukat ng kanlurang Europa ngunit doble ang bilang ng tao.

Ang dinastiyang imperyal ay may Turco-Mongol na pinagmulan. Ngunit sa ilalim ni Emperador Akbar (namuno mula 1556–1605), naging matatag ang imperyo sa pamamagitan ng pagsasama ng Hindu at iba pang kulturang Indian, at mas mahusay na paggamit ng yamang-tao at likas na yaman ng India kaysa sa mga naunang estado.

Gayunpaman, halos palagian ang mga rebolta at pag-aalsa laban sa emperador—mula sa mga karibal sa dinastiya, opisyal ng imperyo, pinuno ng hukbo, mga lokal na pinuno, at mga kilusang bayan. Pagsapit ng unang bahagi ng ika-18 siglo, nahati-hati ang imperyo sa mga kahaliling estado, ngunit nanatili ang dinastiya sa trono hanggang 1858, nang tuluyang palitan ito ng Imperyong Britanya matapos ang Pag-aalsa ng 1857.

Kultura at Pamana

Sa buong panahon nito, ang imperyal na hukuman ay nagtaguyod ng mga akdang pampanitikan at kasaysayan (sa Persian at iba’t ibang wikang Indian), pati na rin ng mga likhang sining at arkitektura. Ang pamahalaang imperyal ay nagtipon ng masusing tala tungkol sa hukuman, hukbo, at mga lupang nasasakupan. Ginamit ng mga historyador—mula noon hanggang ngayon—ang mga dokumentong ito sa kanilang pagsusuri sa kasaysayan ng imperyo.

D. Tokugawa Japan at ang Edict of Sakoku

Ang Edict of Sakoku ay isang mahalagang sandali sa kasaysayan ng Japan na humubog sa panlabas na ugnayan at panloob na pamahalaan ng bansa sa loob ng mahigit dalawang siglo. Ipinapakita nito ang hangarin ng Tokugawa shogunate na panatilihin ang control at katatagan sa harap ng mabilis na pagbabago sa mundo.

Noong 1635, sa ilalim ng pamumuno ni Shogun Tokugawa Iemitsu, ipinatupad ang Edict of Sakoku (鎖国令), na nagpasimula ng patakarang tinatawag na sakoku o “saradong bansa.” Ito ay isang mahigpit na polisiya ng pag-iwas sa ugnayan sa ibang bansa.

Edict of Sakoku (1635): Pambansang Pagsasara ng Japan

Ang Edict of Sakoku, na ipinatupad noong 1635, ay nagtatag ng patakaran ng pambansang pagsasara ng Japan, na naglilimita sa impluwensiyang dayuhan at kalakalan sa panahon ng Tokugawa shogunate.

Pinagmulan ng Sakoku

Ang salitang Sakoku (鎖国) ay nangangahulugang “nakakandadong bansa” at tumutukoy sa serye ng mga patakarang ipinatupad ng Tokugawa shogunate mula sa unang bahagi ng ika-17 siglo. Pangunahing layunin nito ang:

Pag-aalis ng impluwensiyang dayuhan, lalo na mula sa mga kapangyarihang Europeo.

Pagpapanatili ng panloob na kaayusan sa Japan.

Ang patakarang ito ay tugon sa mga banta na dulot ng Kristiyanismo at dayuhang kalakalan, na itinuturing na nakakaapekto sa katatagan ng lipunang Hapones.

Nilalaman ng Edict ng 1635

Ang Sakoku Edict ng 1635 ay isang mahalagang kautusan na pormal na nagpatibay sa isolationist na polisiya ng Japan. Ito ang ikatlo sa serye ng mga kautusan ni Tokugawa Iemitsu, ang shōgun noon. Ilan sa mahahalagang probisyon ay:

Pagbabawal sa Paglalakbay sa Ibang Bansa: Ipinagbabawal sa mga Hapones ang paglalakbay sa labas ng bansa. Ang mga nakalabas na ay hindi na pinapayagang bumalik. Ang parusa sa paglabag ay maaaring kamatayan.

Limitadong Kalakalan sa Dayuhan: Pinahintulutan lamang ang kalakalan sa piling mga daungan, partikular sa Nagasaki, kung saan tanging ang mga Dutch at Tsino lamang ang pinayagang makipagkalakalan. Layunin nitong kontrolin ang impluwensiyang dayuhan at pigilan ang paglaganap ng Kristiyanismo.

Pagsupil sa Kristiyanismo: Nilalayon ng kautusan na lipulin ang Kristiyanismo, na lumaganap sa Japan mula sa pagdating ng mga misyonerong tulad ni Francis Xavier. Itinuturing ng Tokugawa shogunate ang relihiyong ito bilang banta sa kanilang kapangyarihan at kaayusan sa lipunan.

Epekto ng Sakoku

Ang patakarang Sakoku ay nagdulot ng mahigit dalawang siglo ng pagsasara, kung saan napanatili ng Japan ang panloob na kapayapaan at kaayusan, ngunit napigilan ang palitan ng teknolohiya at kultura sa ibang bansa. Ang panahong ito ay kilala bilang Edo period (1603–1868).

Gayunpaman, dahil sa pagsasara, nahuli ang Japan sa teknolohikal na pag-unlad kumpara sa mga bansang Kanluranin.

Pagwawakas ng Sakoku

Nagsimulang humina ang patakaran sa kalagitnaan ng ika-19 na siglo, nang pilitin ng mga kapangyarihang Kanluranin—lalo na ng Estados Unidos—na buksan ng Japan ang mga daungan nito sa pamamagitan ng militaryong presyon. Ito ang nagwakas sa panahon ng Sakoku at nagbukas ng landas sa modernisasyon ng Japan.

Ang Edict of Sakoku ay isang mahalagang sandali sa kasaysayan ng Japan na humubog sa panlabas na ugnayan at panloob na pamahalaan ng bansa sa loob ng mahigit dalawang siglo. Ipinapakita nito ang hangarin ng Tokugawa shogunate na panatilihin ang control at katatagan sa harap ng mabilis na pagbabago sa mundo.

TANDAAN!

A. Ang Paglalakbay ni Ibn Battuta

Si Ibn Battuta ay itinuturing na isa sa mga pinakadakilang manlalakbay sa kasaysayan, at ang kanyang mga isinulat na tala ay patuloy na nagbibigay ng liwanag sa mga aspeto ng buhay at kultura sa kanyang panahon. Ang kanyang mga paglalakbay ay hindi lamang isang pisikal na paglalakbay kundi isang paglalakbay ng kaalaman at karunungan na nag-ambag sa pag-unawa sa mundo ng Islam at higit pa.

B. Ang Paglalakbay ni Zheng He sa panahon ng Dinastiyang Ming at ang Yongle Emperor

Noong 1405, sa utos ng Emperador Yongle, isinagawa ang mga paglalakbay upang ipakita ang lakas ng Tsina, palawakin ang ugnayang diplomatiko, at kontrolin ang kalakalan sa rehiyon. Si Zheng He, isang Muslim na bating (eunuch) at bihasang admiral, ang pinili upang mamuno sa mga ekspedisyon. Gumamit sila ng tinatawag na "Treasure Ships"— malalaking barkong may sukat na higit sa 120 metro ang haba, mas malaki pa sa mga barkong Europeo noon. May dalang 27,000 tauhan sa mahigit 300 barko, kabilang ang mga sundalo, iskolar, mangangalakal, at tagasalin

Ang paglalakbay ni Zheng He ay hindi lamang ekspedisyon sa dagat—ito ay simbolo ng diplomasya, teknolohiya, at ambisyon ng Ming China. Sa halip na pananakop, ginamit nila ang paggalang, kalakalan, at pagpapakita ng yaman upang palawakin ang impluwensiya ng imperyo.

C. Ang Mughal Empire ng India

Ang Mughal Empire ay isa sa mga pinakadakilang imperyo sa kasaysayan ng India, na tumagal mula 1526 hanggang 1857. Ito ay itinatag ni Babur, isang pinuno mula sa Central Asia, matapos talunin si Ibrahim Lodi sa Unang Labanan sa Panipat noong 1526. Ang mga Mughal ay may lahing Turko-Mongol, at may koneksyon sa mga imperyong Safavid ng Persia at Ottoman ng Turkey.

Mahahalagang Emperador:

Akbar the Great (1556–1605): Kilala sa pagpapalawak ng imperyo at sa kanyang patakaran ng relihiyosong toleransiya.

Shah Jahan (1628–1658): Nagpatayo ng Taj Mahal, isang obra maestra ng arkitekturang Mughal.

Aurangzeb (1658–1707): Pinakahuling makapangyarihang emperador; sa kanyang panahon, umabot sa pinakamalawak na saklaw ang imperyo.

Kultura at Pamumuno

Gumamit ng Persian bilang opisyal na wika, habang ang karamihan sa populasyon ay Hindu.

Kilala sa masining na arkitektura, miniature painting, at literatura.

May sentralisadong pamahalaan at mahusay na sistema ng pagbubuwis, lalo na sa ilalim ni Akbar.

Pagbagsak

Nagsimulang humina ang imperyo noong ika-18 siglo dahil sa internal na alitan, panlabas na pananakop, at pagtaas ng kapangyarihan ng mga lokal na pinuno.

Tuluyang bumagsak noong 1857, matapos ang Indian Rebellion, at pinalitan ng British Raj.

D. Tokugawa Japan at ang Edict of Sakoku

Ang Edict of Sakoku ay isang mahalagang sandali sa kasaysayan ng Japan na humubog sa panlabas na ugnayan at panloob na pamahalaan ng bansa sa loob ng mahigit dalawang siglo. Ipinapakita nito ang hangarin ng Tokugawa shogunate na panatilihin ang control at katatagan sa harap ng mabilis na pagbabago sa mundo.

Noong 1635, sa ilalim ng pamumuno ni Shogun Tokugawa Iemitsu, ipinatupad ang Edict of Sakoku (鎖国令), na nagpasimula ng patakarang tinatawag na sakoku o “saradong bansa.” Ito ay isang mahigpit na polisiya ng pag-iwas sa ugnayan sa ibang bansa.

Ano ang Sakoku?

Ipinagbawal ang paglalakbay ng mga Hapones sa ibang bansa.

Ang mga Hapones na nasa labas ng bansa ay hindi pinapayagang bumalik—kaparusahan ay kamatayan.

Ipinagbawal ang pagpasok ng mga dayuhan sa Japan, maliban sa ilang piling kaso.

Ang tanging daungan na pinayagang makipagkalakalan ay ang Nagasaki, sa pamamagitan ng maliit na isla ng Dejima.

Bakit Ipinatupad?

Takot sa kolonyalismo: Nakita ng Japan ang pananakop ng mga Kastila at Portuges sa mga kalapit na bansa tulad ng Pilipinas.

Ang Kristiyanismo ay itinuring na banta sa kapangyarihan ng shogunate. Pinalayas ang mga misyonero at inusig ang mga Kristiyanong Hapones.

Ang Shimabara Rebellion (1637–1638), isang pag-aalsa ng mga Kristiyanong magsasaka, ay nagpatibay sa desisyong isara ang bansa.

Mga Pagbubukod

Pinayagan lamang ang mga Dutch at Tsino na makipagkalakalan, at ito’y sa Dejima lamang.

Sa kabila ng pagsasara, nakatanggap pa rin ang Japan ng kaunting kaalaman mula sa Kanluran sa pamamagitan ng tinatawag na rangaku o “Dutch learning.”

Pamana ng Sakoku

Tumagal ang sakoku ng mahigit 200 taon, hanggang sa dumating si Commodore Matthew Perry ng U.S. Navy noong 1853 at pinilit ang Japan na buksan ang mga daungan nito.

Bagama’t napigilan nito ang pananakop, nagresulta rin ito sa pagkaantala ng teknolohikal na pag-unlad ng Japan kumpara sa mga bansang Kanluranin.

GAWAIN 1!

Panuto: Alamin ang mga sumusunod na salita.

1. Ibn Battuta

2. Rihla

3. Islam

4. Dinastiya

5. Dinastiyang Ming

6. Zheng He

7. Ma He

8. Hajj

9. Kublai Khan

10. Zhi Di

11. Confucius

12. Mencius

13. Fleet

14. Mughal Empire

15. India

16. Emperador Akbar

17. Edict of Sakoku

18. Sakoku

19. Sha Jahan

20. Hapones

GAWAIN 2!

Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod.

1. Ano ang nagging papel ni Ibn Battuta sa kanyang kapanahunan?

2. Paano mo maihahambing ang buhay ni Marco Polo kay Zheng He? Kanilang pagkakapareho t pagkakaiba.

3. Ano ang ginawa ng Japan upang magpreserba ang kanilang kultura at hindi mabahiran ng iba?

4. Sa anung pagkakataon bumagsak ng imperyong Mughal?

5. Ikaw, bilang isang mag-aaral, paano mo pananatilihin ang inyong kultura at prinsipyo?

Reference:

https://www.bing.com/search?pglt=299&q=Ang+paglalakbay+ni+Ibn+Battuta&cvid=6f37f2a06b254da0877751a8f6404904&gs_lcrp=EgRlZGdlKgYIABBFGDkyBggAEEUYOTIHCAEQ6wcYQDIGCAIQABhAMgYIAxAAGEAyBggEEAAYQDIGCAUQABhAMgYIBhAAGEAyBggHEAAYQDIGCAgQABhA0gEINDQxMWowajGoAgCwAgA&FORM=ANNTA1&PC=HCTS

https://tl.wikipedia.org/wiki/Ibn_Battuta

https://www.britannica.com/biography/Ibn-Battuta

https://www.greelane.com/tl/humanities/kasaysayan-at-kultura/zheng-he-ming-chinas-great-admiral-195236

https://tl.wikipedia.org/wiki/Zheng_He

https://www.britannica.com/topic/Spanish-treasure-fleet

1en.wikipedia.org

2www.britannica.com

https://oxfordre.com/asianhistory/display/10.1093/acrefore/9780190277727.001.0001/acrefore-9780190277727-e-357

https://www.bing.com/search?q=Tokugawa%20Japan%20(Edict%20of%20Sakoku)&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=tokugawa%20japan%20(edict%20of%20sakoku)&sc=0-32&sk=&cvid=459498CCAE89456EBBEAAF99C83E82E0

K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q2-WEEK2: Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo sa America

IKALAWANG MARKAHAN – KOLONYALISMO, IMPERYALISMO, NASYONALISMO AT PAGKABANSA

 

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN

Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa hamon ng kolonyalismo at imperyalismo sa pagpapatatag ng nasyonalismo at pagkabansa

 

PAMANTAYAN SA PAGGANAP

Nakabubuo ng mungkahing solusyon sa mga napapanahong isyung may kaugnayan sa pagpapatatag ng nasyonalismo at pagkabansa

AP8-Q2-WEEK2: Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo sa America

1. Ang Europe sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo

a. Mga Dahilan 

b. Tunggalian ng Portugal at Spain

c. Ang Epekto ng Pananakop sa Imperyong Aztec at

Inca sa lipunang Mesoamerican/ Andean at sa

Lipunang Espanyol

BALIK-ARAL

- Pagbagsak ng Constantinople

- Renaissance

- Repormasyon

- Kontra-Repormasyon

1. Ang Europe sa Panahon ng Paggalugad at Kolonyalismo

a. Mga Dahilan 

b. Tunggalian ng Portugal at Spain

Ang Unang Yugto ng Kolonyalismo

    Ang mga kaganapan simula sa panahon ng Renaissance, mga Krusada hanggang sa pag-unlad ng paniniwalang merkantilismo ay nagbigay-daan sa Europa upang ito ay magsimulang lumakas hanggang sa kasalukuyan. 

    Nagsimula ang eksplorasyon o paggagalugad at pagtuklas ng mga bagong lupain noong ika-15 na siglo. Ang mga isinulat at kuwento ni Marco Polo tungkol sa kanyang paglalakbay sa Silangan ay pumukaw sa interes ng mga Europeo. Dahil sa mga kontroladong mga ruta ng kalakalan, napilitan ang ilang mga mangangalakal na maghanap ng bagong ruta upang makarating sa Silangan. Dito nagsimulang maglayag sa karagatan ang mga tao. Ang pagtuklas ng mga bagong lupain ang nagbigay-daan sa kolonyalismo. Ang kolonyalismo ay ang pagsakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. Ang panahong ika-15 siglo hanggang ika-17 na siglo ay tinatawag din na unang yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Ang imperyalismo ay tumutukoy sa panghihimasok, pag-impluwensya, o pagkontrol ng isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. 

Motibo ng eksplorasyon

-Pagpapalaganap ng Kristiyanismo

-Paghahanap ng Kayamanan

-Paghahangad ng katanyagan at Karangalan

-Kolonyalismo

    Ang paghahanap ng Spices o pampalasa mula sa Asya ay isa ring dahilan ng paglalakbay. Malaki ang pangangailan ng mga Europeo sa mga pampalasa lalo na ang paminta, cinnamon at nutmeg mula sa India. Sa panahon na ito, ang kalakalan ng spices ay kontrolado ng mga Muslim at mga taga-Venice sa Italy kaya nagkaroon ng monopolyo ng kalakalan. 

    Nakatulong upang mapadali ang paglalayag ang pag-unlad ng teknolohiya. Ang mga unang bansang Europeo na nagpasimula ng paglalayag ay gumamit ng mas malalaking sasakyang pandagat na tinatawag na caravel na naglalaman ng kanyon at riple. Nakatulong din ang pagkakatuklas sa compass na siyang ginagamit upang malaman ang tamang direksyon habang naglalakbay, gayundin ang astrolabe na siyang ginagamit upang sukatin ang altitude o taas ng araw at bituin. Nakatulong din ang mapa na nagpapakita sa baybayin ng Dagat Mediterranean at may grid system.

Ang Portugal

    Pinangunahan ng Portugal ang paghahanap ng mga spices at ginto sa pamamagitan ng paglalakbay sa karagatan. Malaki ang papel na ginampanan ni Prinsepe Henry “The Navigator” sa pagtatagumpay ng Portugal. Nagpatayo siya ng paaralan ng nabigasyon at hinikayat ang mga mahuhusay na astrologo, kartograpo, mandaragat at mathematician. 

Bartholomeu Dias

    Noong 1488, Natagpuan niya ang Cape of Good Hope sa Katimugang bahagi ng Africa. Ang pangyayaring ito ang nagpakilala na maaaring makarating sa Silangang Asya sa pamamagitan ng pag-ikot sa Africa.

Vasco da Gama 

    Noong 1497, kanyang pinamunuan ang apat na sasakyang pandagat na umikot sa Cape of Good hope at nakarating sa India. Natagpuan niya ang mga Hindu at Muslim na nakikipagkalakalan ng mahuhusay na seda, porselana at pampalasa na pangunahing pangangailangan sa Portugal. Napatunayan ang yaman ng Silangan at ang maunlad na kalakalan.

Ang Spain

    Dahil sa paghahangad ng Spain sa kayamanan mula sa Silangan, tinustusan nina Haring Ferdinand V at Reyna Isabella ang eksplorasyon ng bansa.

Christopher Columbus

Noong 1492, pinangunahan niya ang ekspedisyon na may layuning makarating sa India sa pamamagitan ng paglalayag pakanluran ng Atlantic Ocean. Nakarating siya sa isla ng Bahamas at tinawag ang mga tao dito na Indian. Narating din niya ang lupain ng Hispaniola at Cuba. Marami siyang natagpuang ginto dito na makasasapat sa pangangailangan ng Spain.

Amerigo Vespucci

    Noong 1507, ipinaliwanag niya na si Columbus ay nakatuklas ng New World o Bagong Mundo, na kinilala bilang America hinango mula sa kanyang pangalan. Ito ay naitala sa mapa ng Europe kasama ang iba pang isla.

Ferdinand Magellan

    Noong 1519, nilakbay ng kanyang ekspedisyon ang rutang pakanluran patungong Silangan. Natuklasan niya ang Brazil, nilakbay ang makipot na daanan ng tubig na mas kilala ngayon bilang Strait of Magellan, patungo sa Pacific Ocean hanggang makarating sa Pilipinas. Dahil dito, napatunayan na maaaring ikutin ang mundo at muling makakabalik sa pinanggalingan.

Ang Paghahati sa Daigdig

    Ang pag-uunahan ng pagtuklas ng mga bagong lupain ay nagdulot ng lumalalang paligsahan sa pagitan ng Portugal at Spain. Namagitan si Pope Alexander VI sa kanilang paglalabanan. Noong 1493, gumuhit ang Pope ng line of demarcation, isang hindi nakikitang linya mula sa gitna ng Atlantic Ocean mula sa North Pole hanggang South Pole. 

    Ipinakikita sa mapa na lahat ng matatagpuang kalupaan at katubigan sa Kanlurang bahagi ng linya ay para sa Spain. Ang Silangang bahagi naman ay para sa Portugal.

Ang France

    Ang mga Pranses ay nagsagawa rin ng kanilang paggalugad sa daigdig, partikular na sa bahagi ng hilagang Amerika.

Jacques Cartier 

    Noong 1534, kaniyang naabot ang St. Lawrence River at ipinasailalim sa France ang lugar na ngayon ay silangang bahagi ng Canada.

Samuel de Champlain

    Noong 1608, kaniyang itinatag ang Quebec bilang unang permanenteng kolonyang French at kalakalan ng fur o produktong gawa sa balahibo ng hayop.

Louis Jolliet at Jacques Marquette

    Noong 1673, kanilang naabot ang Mississippi River at naglakbay hanggang Arkansas River.

Rene-Robert Cavalier (Sieur de La Salle)

    Noong 1628, kaniyang pinangunahan ang expedisyon sa Mississippi River hanggang sa Gulf of Mexico. Ang lahat ng lupain dito ay inialay sa hari ng France na si Louis XIV at tinawag niya itong Louisiana.

Ang England

    Noong 1600, binigyan ng England ang English East India Company (EEIC) ng karapatang makapagsulong ng interes na pangkalakalan. Binigyan ang EEIC ng monopolyo ng kalakalang English sa East Indies, gayundin sa Africa, Virginia, at iba pang bahagi ng Amerika. Ang mga sumusunod ay mga kolonyang English na naitatag:

 Roanoke Island – kolonya sa silangang baybayin ng Amerika na hindi nagtagal

 Carribean at Hilagang America – ang naging batayan ng imperyong English

 Dahil sa pagdami ng salapi, lumawak ang kalakalan at namuhunan ang mga negosyante sa malalaking negosyo.

 Nabuwag ng mga Europeo, sa pamamagitan ng bagong kalakalan, ang monopolyo ng mga Venetian sa Euro-Asya.

 Umunlad at naitama ang maraming kaalaman tungkol sa heograpiya, hayop, at halaman. 

 Napatunayan ang circumnavigation ni Ferdinand Magellan sa daigdig na lahat ng karagatan sa daigdig ay magkakaugnay.

 Nagkaroon ng pagkakataon na lumaganap ang mga sakit tulad ng yellow fever at malaria na hatid ng mga Europeo mula sa Africa patungong New World.

c. Ang Epekto ng Pananakop sa Imperyong Aztec at Inca sa lipunang Mesoamerican/ Andean at sa Lipunang Espanyol

Pag-usbong at Pag-unlad ng mga Klasikal na Lipunan sa America, Africa, at mga Pulo sa Pacific

    Ano-ano ang naiisip mo kapag nababanggit ang mga salitang America, Ang Africa? At ang mga Pulo sa Pacific? Ano-ano na ang alam mo tungkol  sa mga lugar na ito?

    Masasalamin sa kasalukuyang kalagayan nit at sa pamumuhay ng kanilang mamamayan ang impluwensiya ng mga sinaunang kabihasnang  naitatag sa mga kontinenteng ito.

    Mapag-aaralan mo sa araling ito ang pag-usbong at pag-unlad ng mga imperyo sa America, Africa, at mga Pulo sa Pacific. Masusuri mo rin kung paano nakaimpluwensiya ang mga pangyayari at mga tugon sa hamon ng mga sinaunang mamamayan sa mga nabanggit na kontinente tungo sa pagbuo ng sariling pagkakakilanlan

 

Mga Kabihasnan sa Mesoamerica

    Habang umuunlad at nagiging makapangyarihan ang mga Sinaunang Kabihasnan sa Mesopotamia, India, at China, nagsisimula naman ang mga mamamayan sa Mesoamerica na magsaka. Ang maliliit na pamayanang agrikultural na ito ay nabuo sa Gitna at Timog na bahagi ng Mesoamerica. Nang lumaon, naging makapangyarihan ang ibang pamayanan at nakapagtatag ng lungsod-estado. Ang mga bumuo ng lungsod-estado ay nakapagtatag ng sarili nilang kabihasnan. Ilan dito ay ang kabihasnang Olmec at Zapotec na tinalakay sa nakaraang Modyul.

    Sumunod na nakilala sa Mesoamerica ang Kabihasnang Maya at Aztec. Naging maunlad rin ang Kabihasnang Inca sa Timog America. Katulad ng kabihasnang Greece, at Rome, ang pagiging maunlad at makapangyarihan ay nagtulak sa mga kabihasnan sa Mesoamerica at Timog America na manakop ng lupain at magtayo ng imperyo. Malawak ang naging impluwensiya ng mga Maya, Aztec, at Inca kung kaya’t itinuturing ang mga ito na Kabihasnang Klasikal sa America.

Kabihasnang Maya (250 C.E. – 900 C.E.)

    Namayani ang Kabihasnang Maya sa Yucatan Peninsula, ang rehiyon sa Timog Mexico hanggang Guatemala. Nabuo rito ang mga pamayanang lungsod ng Maya tulad ng Uaxactun, Tikal, El Mirador, at Copan. Nakamit ng Maya ang rurok ng kaniyang kabihasnan sa pagitan ng 300 C.E. at 700 C.E.

    Sa lipunang Maya, katuwang ng mga pinuno ang mga kaparian sa pamamahala. Pinalawig ng mga pinunong tinatatawag na halach uinic o “tunay na lalaki” ang mga pamayanang urban na sentro rin ng kanilang pagsamba sa kanilang mga diyos.

    Nang lumaon, nabuo rito ang mga lungsod-estado. Sila ay nagtataglay ng ganap na kapangyarihan. Naiugnay ng malalawak at maayos na kalsada at rutang pantubig ang mga lungsod-estado ng Maya. Banaag sa kaayusan ng lungsod ang pagkakahati-hati ng mga tao sa lipunan. Hiwalay ang tirahan ng mahihirap at nakaririwasa. Ang sentro ng bawat lungsod ay isang pyramid na ang itaas na bahagi ay dambana para sa mga diyos. May mga templo at palasyo sa tabi ng pyramid.

    Sa larangan ng ekonomiya, kabilang sa mga produktong pangkalakal ay mais, asin, tapa, pinatuyong isda, pulot-pukyutan, kahoy, at balat ng hayop. Nagtatanim sila sa pamamagitan ng pagkakaingin. Ang pangunahing pananim nila ay mais, patani, kalabasa, abokado, sili, pinya, papaya, at cacao. Dahil sa kahalagahan ng agrikultura sa buhay ng mga Maya, ang sinamba nilang diyos ay may kaugnayan sa pagtatanim tulad ng mais gayundin ang tungkol sa ulan.

    Nakamit ng Maya ang tugatog ng kabihasnan matapos ang 600 C.E. Subalit sa pagtatapos ng ikawalong siglo C.E., ang ilang mga sentro ay nilisan, ang paggamit ng kalendaryo ay itinigil, at ang mga estrukturang panrelihiyon at estado ay bumagsak. Sa pagitan ng 850 C.E. at 950 C.E., ang karamihan sa mga sentrong Maya ay tuluyang inabandona o iniwan. Wala pang lubusang makapagpaliwanag sa pagbagsak ng Kabihasnang Mayan. Ayon sa ilang dalubhasa, maaaring ang pagkasira ng kalikasan, paglaki ng populasyon, at patuloy na digmaan ay ilan lamang sa mga dahilan ng paghina nito. Maaari rin na sanhi ng panghihina nito ang pagbagsak sa produksiyon ng pagkain batay sa mga nahukay na labi ng tao na nagpapakita ng kakulangan sa sapat na nutrisyon. Ang mga labi ay natuklasang hindi gaanong kataasan samantalang mas manipis ang mga buto nito. Gayunpaman, ang ilang lungsod sa hilagang kapatagan ng Yucatan ay nanatili nang ilan pang siglo, tulad ng Chichen Itza, Uxmal, Edzna, at Copan. Sa paghina ng Chichen at Uxmal, namayani ang lungsod ng Mayapan sa buong Yucatan hanggang sa maganap ang isang pag-aalsa noong 1450.

 

Isang maunlad na kabihasnan ang nabuo ng mga Mayan.

    Ang pagbagsak ng mga lungsod-estado ng Kabihasnang Maya ay nagdulot ng paglaho ng kanilang kapangyarihan sa timog na bahagi ng Mesoamerica. Sa panahong ito, nagsimulang umunlad ang maliliit na pamayanan sa Mexico Valley. Ang mga mamamayan rito ang nagtatag ng isa sa unang imperyo sa Mesoamerica – ang Imperyong Aztec.

    Kung ang mga Maya ay nagtatag ng kanilang Kabihasnan sa timog na bahagi ng Mesoamerica, ang mga Aztec naman ay naging makapangyarihan sa gitnang bahagi nito. Matatandaan na sa bahagi ring ito umusbong ang sinaunang Kabihasnang Olmec. Bunga nito, ang pamumuhay at paniniwala ng mga Aztec ay may impluwensiya ng mga Olmec. Subalit, hindi tulad ng mga Olmec, ang mga Aztec ay nagpalawak ng kanilang teritoryo. Mula sa dating maliliit na pamayanang agrikultural sa Valley of Mexico, pinaunlad ng mga Aztec ang kanilang kabihasnan at nagtatag ng sariling imperyo. Kinontrol nila ang mga karatig lupain sa gitnang bahagi ng Mesoamerica.

Kabihasnang Aztec (1200 – 1521)

    Ang mga Aztec ay mga nomadikong tribo na ang orihinal na pinagmulan ay hindi tukoy. Unti-unti silang tumungo sa Lambak ng Mexico sa pagsapit ng ika-12 siglo C.E. Ang salitang Aztec ay nangangahulugang “isang nagmula sa Aztlan,”isang mitikong lugar sa Hilagang Mexico.

    Noong 1325, itinatag nila ang pamayanan ng Tenochtitlan, isang maliit na isla sa gitna ng lawa ng Texcoco. Ang Texcoco ay nasa sentro ng Mexico Valley. Nang lumaon, ang lungsod ay naging mahalagang sentrong pangkalakalan.

    Angkop ang Tenoctitlan sa pagtatanim na siyang pangunahing ikinabubuhay ng mga Aztec dahil mayroon itong matabang lupa. Sa kabila nito, hindi sapat ang lawak ng lupain upang matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan. Ang hamong ito ay matagumpay na natugunan ng mga Aztec.

    1. Ang lupa sa paligid ng mga lawa ay mataba subalit hindi lubos na malawak. Upang madagdagan ang lupang tinataniman, tinabunan ng lupa ng mga Aztec ang mga sapa at lumikha ng mga chinampas, mga artipisyal na pulo na kung tawagin ay mga floating garden.

    2. Wala silang kasangkapang pambungkal ng lupa o hayop na pantrabaho. Nagtatanim sila sa malambot na lupa na ang gamit lamang ay matulis na kahoy.

    3. Mais ang kanilang pangunahing tanim. Ang iba pa nilang tanim ay patani, kalabasa, abokado, sili, at kamatis. Nag-alaga rin sila ng mga pabo, aso, pato, at gansa

    4. Dahil sila ay mga magsasaka, ang mga Aztec ay taimtim na umaasa sa mga puwersa ng kalikasan at sinasamba ang mga ito bilang mga diyos. Ang pinakamahalagang diyos nila ay si Huitzilopochtli, ang diyos ng araw. Mahalaga ang sikat ng araw sa pananim ng mga magsasaka kaya sinusuyo at hinahandugan ang naturang diyos. Mahalaga rin sina Tlaloc, ang diyos ng ulan at si Quetzalcoatl. Naniniwala ang mga Aztec na kailangang laging malakas ang mga diyos na ito upang mahadlangan ng mga ito ang masasamang diyos sa pagsira ng daigdig. Dahil dito, ang mga Aztec ay nag-alay ng tao. Ang mga iniaalay nila ay kadalasang bihag sa digmaan bagama’t may mga mandirigmang Aztec na nagkukusang-loob ialay ang sarili.

    Bunga ng masaganang ani at sobrang produkto, nagkaroon ng pagkakataon ang mga Aztec na makipagkalakalan sa mga kalapit na lugar na nagbigay-daan upang sila ay maging maunlad. Ang kaunlarang ito ng mga Aztec ay isa sa mga dahilan upang kilalanin ang kanilang kapangyarihan ng iba pang lungsod-estado. Nakipagkasundo sila sa mga lungsod-estado ng Texcoco at Tlacopan. Ang nabuong alyansa ang siyang sumakop at kumontrol sa iba pang maliliit na pamayanan sa Gitnang Mexico.

    Sa pagsapit ng ika-15 siglo, nagsimula ang malawakang kampanyang militar at ekonomiko ng mga Aztec. Ang isa sa mga nagbigay-daan sa mga pagbabagong ito ay si Tlacaelel, isang tagapayo at heneral. Itinaguyod niya ang pagsamba kay Huitzilopochtli. Kinailangan din nilang manakop upang maihandog nila ang mga bihag kay Huitzilopochtli. Ang paninindak at pagsasakripisyo ng mga tao ay ilan sa mga naging kaparaanan upang makontrol at mapasunod ang iba pang mga karatig-lugar na ito. Ang mga nasakop na lungsod ay kinailangan ding magbigay ng tribute o buwis. Dahil sa mga tribute at mga nagaping estado, ang Tenochtitlan ay naging sentrong pangkabuhayan at politikal sa Mesoamerica mula sa Pacific Ocean haggang Gulf of Mexico at mula sa hilagang Mexico hanggang sa Guatemala. Ang mga Aztec ay mahuhusay na inhenyero at tagapagtayo ng mga estruktura tulad ng mga kanal o aqueduct, mga dam, gayundin ng sistema ng irigasyon, liwasan, at mga pamilihan.

    Ang biglaang pagbaba ng populasyon ay dulot ng epidemya ng bulutong, pang-aalipin, digmaan, labis na paggawa, at pagsasamantala. Sa kabuuan, tinatayang naubos ang mula 85 hanggang 95 bahagdan ng kabuuang katutubong populasyon ng Mesoamerica sa loob lamang ng 160 taon.

 

HERNANDO CORTES

    Sa pagdating ni Hernando Cortes at mga Espanyol sa Mexico noong 1519, natigil ang pamamayani ng mga Aztec sa Mesoamerica. Si Cortes ang namuno sa ekspedisyong Espanyol na nanakop sa Mexico. Inakala ni Montezuma II, pinuno ng mga Aztec, na ang pagdating ng mga Espanyol ay ang sinasabing pagbabalik ng kanilang diyos na si Quetzalcoatl dahil sa mapuputingkaanyuan ng mga ito. Noong 1521, tuluyang bumagsak ang Tenochtitlan.

 

HEOGRAPIYA NG SOUTH AMERICA

    May magkakaibang klima at heograpiya ang South America kung ihahambing sa Mesoamerica. Matatagpuan sa hilaga ng Amazon River na dumadaloy sa mayayabong na kagubatan. Pawang ang mga prairie at steppe naman ang matatagpuan sa Andes Mountains sa timog na bahagi. Samantala, tuyot na mga disyerto ang nasa kanlurang gulod ng mga bundok na kahilera ng Pacific Ocean. Dahil sa higit na kaaya-aya ang topograpiya ng Andes, dito nabuo ang mga unang pamayanan. May mga indikasyon ng pagsasaka gamit ang patubig sa hilagang gilid ng Andes noong 2000 B.C.E. Sa pagsapit ng ika-11 siglo B.C.E, maraming pamayanan sa gitnang Andes ang naging sentrong panrelihiyon. Ang mga pamayanang ito ay umusbong sa kasalukuyang Peru, Bolivia, at Ecuador. Nang lumaon, nagawang masakop ng ilang malalaking estado ang kanilang mga karatig-lugar. Subalit sa kabila nito, wala ni isa man ang nangibabaw sa lupain

 

Kabihasnang Inca (1200-1521)

    Noong ika-12 siglo, isang pangkat ng mga taong naninirahan sa hilagang-kanlurang bahagi ng Lake Titicaca sa matabang lupain ng Lambak ng Cuzco. Sa pamumuno ni Manco Capac, bumuo sila ng maliliit na lungsod-estado.

    Ang salitang Inca ay nagangahulugang “imperyo.” Hango ito sa pangalan ng pamilyang namuno sa isang pangkat ng tao na nanirahan sa Andes. Unti-unting pinalawig ng mga Inca ang kanilang teritoryo hanggang sa masakop nito ang 3,220 kilometro kuwadrado sa kahabaan ng baybayin ng Pacific. Saklaw ng imperyong ito ang kasalukuyang lupain ng Peru, Ecuador, Bolivia, at Argentina.

    Noong 1438, pinatatag ni Cusi Inca Yupagqui o Pachakuti ang lipunang Inca sa pamamagitan ng pagkakaroon ng isang sentralisadong estado. Sa ilalim ni Topa Yupanqui (1471-1493), pinalawig niya ang imperyo hanggang hilagang Argentina, bahagi ng Bolivia, at Chile. Napasailalim din sa kaniyang kapangyarihan ang estado ng Chimor o Chimu na pinakamatinding katunggali ng mga Inca sa baybayin ng Peru. Sa ilalim naman ni Huayna Capac, nasakop ng imperyo ang Ecuador.

 

FRANCISCO PIZARRO

    Sa pagdating ni Francisco Pizarro, ang Espanyol na mananakop ng Inca noong 1532, ang lupain ng Imperyong Inca ay sumasaklaw mula sa hilaga sa kasalukuyang Colombia hanggang sa katimugan sa bahagi ng Chile at Argentina. Subalit dahil sa mga tunggalian tungkol sa pamumuno at kawalang kapanatagan sa mga nasakop na bagong teritoryo, unti-unting humina ang imperyo. Dagdag pa rito ang tila napakalaking saklaw ng Imeryong Inca na naging malayo mula sa sentrong pangangasiwa sa Cuzco. Nariyan din ang malaking pagkakaiba ng mga pangkat ng tao sa ilalim ng kanilang kapangyarihan.

    Samakatuwid, ang imperyo ay nasa kaguluhang politikal na pinalubha pa ng epidemya ng bulutong na dala ng mga sinaunang dumating na conquistador o mananakop na Espanyol. Sa katunayan, si Huayna Capac, isa sa mga pinuno ng Inca, ay namatay sa isang epidemya noong 1525. Ang pagpanaw na ito ay nagdulot ng tunggalian sa kaniyang mga anak na sina Atahuallpa at Huascar. Sa huli, nanaig si Atahuallpa. Nakilala niya si Pizarro habang naglalakbay ito patungong Cuzco. Nang lumaon, binihag ni Pizarro ang Atahuallpa at pinatubos ng pagkarami-raming ginto. Noong 1533, pinapatay si Atahuallpa at makalipas ang isang taon, sinakop ng mga Espanyol ang Cuzco gamit lamang ang maliit na hukbo.

    Sa kabila ng katapangan ng mga Inca, hindi nila nagawang manaig sa bagong teknolohiyang dala ng mga dayuhan, tulad ng mga baril at kanyon. Ang ilan sa mga Inca ay nagtungo sa kabundukan ng Vilcabamba at nanatili rito nang halos 30 taon. Hindi nagtagal, ang huling pinuno ng mga Inca na si Tupac Amaru ay pinugutan ng ulo noong 1572. Dito tuluyang nagwakas ang pinakadakilang imperyo sa Andes.

    Sa kasalukuyan, makikita pa rin ang mga pamana ng mga Kabihasnang Klasikal na Maya, Aztec, at Inca. Ang mga estruktura tulad ng Pyramid of Kukulcan, Pyramid of the Sun, at ang lungsod ng Machu Picchu ay hinahangaan at dinarayo ng mga turista dahil sa ganda at kakaibang katangian nito. Nananatili itong paalala ng mataas na kabihasnang nabuo ng mga sinaunang mamamayan sa America.

_____________________________________________________________________________

TANDAAN!

-Ang mga pangunahing dahilan ng eksplorasyon ay paghahanap ng spices, paghahanap ng ginto, mapalaganap ang Kristiyanismo, at maging magtamo ng karangalan at katanyagan.

-Ang eksplorasyon ay pinangunahan ng Portugal at sinundan ng Spain, France, Netherland at England.

-Ang explorasyon ay nagiwan ng pangmatagalang epekto sa kasaysayan na tinahak ng daigdig at isa sa mga ito ay ang pagkakatatag ng batayan para sa modernong ekonomiyang kalakalan at pamilihan.

- Ang pananakop ng mga Espanyol sa Imperyong Atec at Inca ay nagdulot ng mamalim at malawakang pagbabago sa parehong mga lipunang Mesoamerica at maging sa lipunang Espanyol.

-Milyun-milyong katutubo Mesoamerican ang namatay dahil sa mga sakit na smallpox, measles, at influenza na dala ng mga Espanyol sa Mesoamerica.

-Nagdulot din ng malawakang kamatayan ang digmaan, pagpatau, at sapilitang paggawa.

- Bumagsak ang pamahalaan at kultura ng Mesoamerica dahil naalis sa kapangyarihan ang mga emperador ng Aztec at Inca, Gumuho ang mga sistemang pampolitika, panrelihiyon, at panlipunan ng mga imperyo, at ipinilit ang Kristiyanismo, na humalili sa mga katutubong paniniwala.

- Nagkaroon ng Hibrid na kultura noong nagsanob ang mga katutubong tradisyon at kultura ng mga Espanyol na nagbunga ng sinkretismo sa relihiyon, sining, wika, at pagkain. Nabuo rin ang mga bagong pagkakakilanlan tulad ng mestizo dahil sa pagsasama ng lahi ng mga katutubo at mga Espanyol.

- Nagkaroon naman ng pagkakabo sa ekonomiyang nakabatay sa agrikultura at tributo. Ipinatupad ang encomienda system na pinagsasamantalahan ang lakas-paggawa ng mga katutubo.

- Sa Lipunang Espanyol naman, lalong lumawak ang kanilang kapangyarihan dahil sa paglawak ng kanilang teritoryo sa Amerika. Naging mas makapangyarihan din ang Simbahang Katoliko at ang paglaganap nito. Nagkaroon rin ng pagyaman ang ekonomiya ng mga Espanyol dahil sa mga nakuhang ginto at pilak mula sa mga nasakop na lupain. Kasabay ng pagbili ng pag-unlad ng ekonomiya ay pagdami ng katiwalian at hindi pagkapantay-pantay sa lipunan. 

- Sa estrukturang panlipunan naman, nabuo ang bagong uri ng tao tulad ng mestizo at criollo na nagpabago sa tradisyonal na hierarchy, Nagkaroon ng kolonyal na pamahalaan na may bagong sistema ng pamumuno at batas.

_____________________________________________________________________________

Gawain 1

Panuto: Ipaliwanag ng mga sumusunod na salita.

1. Portugal

2. Spain

3. Kolonyalismo

4. Marco Polo

5. eksplorasyon

6. spices

7. Prinsipe Henry

8. Nartholomeu Dias

9. Vasco da gama

10. Haring Ferdinand

11. Reyna Isabela

12. Christopher Columbus

13. Amerigo Vespucci

14. Ferdinand Magellan

15. Hernando Cortes

16. Francisco Pizarro

Gawain 2

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan.

1. Paano hinati ni Pope Alexander VI ang mundo?

2. Paano nakaapekto ang mga Espanyol sa Pamahalaan at Kultura ng Mesoamerica?

3. Sa panahon ng paggalugad, anu-ano ang kanilang pangunahing mithiin?

4. Ano kaya ang mga naging epekto ng paggalugad ng mga Kanluranin?

5. Ikaw na nabahaginan ng epekto ng paggalugad, paano mo pinagmamalaki ang wika at lahi?

REFERENCE:

https://dignidadngguro.blogspot.com/search/label/Third%20Grading