AP8-Q3-W4: REBOLUSYONG SIYENTIPIKO, ENLIGHTENMENT, AT INDUSTRIYAL: SEASON 2

 

  ARALING PANLIPUNAN 8-IKATLONG KWARTER

 8- AP- Qrt 3- Week 4 

 

Most Essential Learning Competencies: 

Nasusuri ang dahilan, kaganapan, at epekto ng Rebolusyong Siyentipiko, Enlightenment at Industriyal. Code: AP8DKT-IIi-13

BALIK-ARAL:

Sa huling aralin, tinalakay natin ang unang yugto ng kolonyalismong kanluranin partikular na ang mga bansang nanguna sa paggalugad at naging epekto nito sa mga bansang naapektuhan.

Ngayon naman ay tatalakayin natin ang mga salik na nagbigay-daan sa rebolusyong siyentipiko, enlightenment, at industriyal. Kasamang tatalakayin natin ang mga kaganapan at kontribusyon nito sa daigdig.

DAHILAN, KAGANAPAN, AT EPEKTO NG REBOLUSYONG SIYENTIPIKO, ENLIGHTENMENT AT INDUSTRIYAL

Sa huling bahagi ng Gitnang Panahon, ang mahabang panahon ng digmaan, pananakop at kaguluhang ekonomiko ay nagwakas. Ang pagbabagong ito ang nagsilbing hudyat upang magsimula ang bagong panahon ng pagtuklas, pag-aaral at pagkamulat sa mga pangyayari sa lipunan na nagbigay-daan sa maraming pagbabago sa larangan ng medisina, paglilimbag, transportasyon, at telekomunikasyon.

Kahanga-hanga at maipagmamalaki ang mga ambag ng mga pilosopo, siyentipiko at mga imbentor. Napakalaking ambag ito sa katalinuhan at kagalingan ng mga sinaunang tao na nagsilbi na ring pamana nila sa ating makabagong panahon sa iba’t-ibang larangan at aspekto. Hindi natin napapansin subalit ang ilang mga bagay na ating ginagamit araw-araw ay maaaring nag-ugat sa malayong nakaraan. 

Gayundin, ang kasaysayan ng iba’t-ibang kaisipan, pilosopiya, at imbensiyon sa kasalukuyan ay maaaring tuntunin sa mga sinaunang kaganapang ito.

ANG REBOLUSYONG SIYENTIPIKO

Ang bagong ideyang siyentipiko ay instrumento sa pagkakaroon ng panibagong pananaw at paniniwala ng mga Europeo. Ang dating impluwensiya ng simbahan sa pamumuhay at kaisipan ng tao ay nabawasan at humina dahil sa mga bagong tuklas na kaalaman na pinatunayan ng “bagong agham”.

DAHILAN	KAGANAPAN	EPEKTO
Iwasto ang mga sinaunang kaisipan na pinaniniwalaan ng simbahan mula sa teorya ni Ptolemy.   -Ayon sa kanya, ang kalawakan ay nakaayos sa paraang geocentric (ang mga planeta, araw at mgabituin ay umiinog sa mundo).	Nicolaus Copernicus-sumulat ng aklat na “On the Revolutions of Heavenly Spheres” noong 1543.   -Ayon sa kanya, heliocentric ang pagkakaayos ng daigdig kung saan ang araw ay iniikutan ng mga planeta kasama ang mundo.   -Isinulat ni Galileo Galilei sa kanyang “Dialogue Concerning the Two Chief World Systems” ang paghahambing sa dalawang teorya. Sinang-ayunan niya ang teorya ni Copernicus.	-nilitis si Galileo ng inquisition (pagpaparusa sa tumutuligsa sa simbahan) at habambuhay na pagkakabilanggo.
Pagbibigay-sigla sa bagong agham.	Iginiit ni Francis Bacon sa kanyang aklat na “Novum Organum” ang paggamit ng inductive method.   -Sa paraang ito, kinakailangan ang pagsusuri sa mga tiyak na bagay upang makabuo ng isang pangkalahatang paliwanag mula sa impluwensiya nina Copernicus at Galileo.   -Isinulat ni Rene Descartes sa kaniyang aklat na “Discourse on Method” ang paggamit ng deductive method sa pag-aaral ng siyensiya mula sa pangkalahatang prinsipyo at logical reasoning.	-Tinawag itong Scientific Method o masusing proseso ng pangangalap ng kaisipan mula sa : 1.katanungan 2.obserbasyon 3.pagbuo ng haypotesis 4.eksperimento 5.paglikom ng datos 6.pagsusuri 7.konklusyon.   -pag-unlad ng iba pang sangay ng agham: 1. decimal at simbolo ng +, -, x at =. 2. teleskopyo 3. air pump 4. steam engine 5. Thermometer 6. Compass   -ang pag-unlad ng kaalaman sa medisina ay nakatulong upang mapabuti ang kalidad ng pamumuhay.   -nasugpo ang mga karamdaman at napagbuti ang kaalaman sa anatomiya.

ANG PANAHON NG ENLIGHTENMENT (KALIWANAGAN)

Ito ay bunga ng makaagham na epekto ng rebolusyon sa iba’t ibang aspekto ng buhay upang mapaunlad ang larangan ng pangkabuhayan, pampolitika, panrelihiyon, at edukasyon.

DAHILAN	KAGANAPAN	EPEKTO
Pagnanais ng mga Europeo na umahon mula sa mahabang panahon ng kawalan ng katuwiran at pamamayani ng pamahiin at bulag na paniniwala.	Kilusangintelektuwal-samahan ng mga pilosopo na naglalayong gamitin ang agham sa pagsagot sa suliraning ekonomikal, politikal at maging kultural.	-ang kanilang mga ambag ang nagsilbing pundasyon ng mga modernong ideya tungkol sa pamahalaan, edukasyon, demokrasya at sining.   -sinuri nila ang kapangyarihan at relihiyon at tinuligsa ang kawalan ng katarungan sa lipunan.
Makabagong ideyang pampolitika	Natural Law- ginamit ni Thomas Hobbes ang ideyang ito upang isulong ang paniniwala na ang absolutong monarkiya ang pinakamahusay na uri ng pamahalaan.   -Sa kanyang aklat na “Leviathan” inilarawan niya ang isang lipunan na walang pinuno at may magulong lipunan.	-kinailangan na pumasok ng tao sa kasunduan sa pamahalaan.   -kailangang protektahan at pangalagaan ng pinuno ang kanyang mga nasasakupan.
Pagpapahayag ng bagong pananaw	Sa lathalaing “Two Treatises of Government” ni John Locke, ipinahayag niya na maaaring sumira ang tao sa kanyang kasunduan sa pinuno kung ang pamahalaan ay di na kayang pangalagaan at ibigay ang kaniyang mga natural na karapatan.   Baron de Montesquieu naniniwala sa ideya ng paghahati ng kapangyarihan ng pamahalaan sa tatlong sangay: a.lehislatura (tagapagbuo ng batas) b. ehekutibo (nagpapatupad ng batas) c. hukuman (tagahatol)	-naging basehan ng mga Amerikano ang ideyang ito na lumaya sa pamumuno ng Great Britain.
Pangangailangan sa regulasyon ng gobyerno sa kalakalan	Laissez Faire- uri ng pagnenegosyo na di makikialam ang gobyerno.	Pagsuporta ng mga physiocrat para mabigyang-proteksiyon ang mga lokal na produkto.

ANG REBOLUSYONG INDUSTRIYAL

Ang mga kaisipan na isinulong sa panahon ng Rebolusyong Siyentipiko ang naging daan sa pagtuklas at pag-imbento ng mga makabagong makinarya. Ito ay isinilang sa pagkakaroon ng sistemang pabrika (factory system), pag-unlad ng komunikasyon at transportasyon.

DAHILAN	KAGANAPAN	EPEKTO
Pagbabago sa larangan ng industriya ng tela.	Pagkakaroon ng maraming imbensiyon:   -Cotton gin- naimbento ni Eli Whitney upang ihiwalay ang buto at iba pang material sa bulak na ginagawang tela.   -Spinning jenny- ito ay naimbento ni James Hargreaves, isang makinaryang nagpabilis ng paglalagay ng sinulid sa bukilya.   -Spinning frame o water frame- gawa ni Richard Awkright. Ginamitan niya ng tubig ang spinning jenny upang lalong pabilisin ang paggawa ng tela.	-naging mabilis ang proseso ng produksiyon. -paglaki ng kita at pag￾unlad ng pamumuhay.   -pagtaas ng antas ng pamumuhay ng mga tao sa pag-imbento ng mga makinarya.   -pagsasamantala ng mga kapitalista.   -patuloy na pagyaman ng mga kapitalista.
Mabago ang lumang  sistema ng produksiyon, transportasyon, at komunikasyon.	Steam engine- naimbento nina Thomas Newcomen at James Watt na naging daan upang madagdagan ang suplay ng enerhiya na magpapatakbo ng industriya.   -Open- field system pinagsasama-sama ang maliliit na lupain sa isang komunidad upang mas mapadali ang pagsubok ng bagong paraan ng pagtatanim.   -Elektrisidad-ipinakilala ni Thomas Alva Edison na siyang malaking tulong upang maliwanagan ang buong komunidad at mapatakbo ang iba pang makabagong kagamitan.   -Steamboat- ginamit ni Robert Fulton na siyang nagbigay-daan sa pag-unlad ng pagbabarko.   -Steam locomotive-daang-bakal na ginawa nina John McAdam at Thomas Telsford na nagbigay-daan sa pag-unlad ng daang-bakal o railroad.   -Telepono-imbensiyon ni Alexander Grahambell sa komunikasyon.	-paglipat ng mga tao mula sa kabundukan patungo sa mga lungsod.   -paglitaw ng mga lungsod na sentro ng industriya.   -pagsilang ng sistemang pabrika.

.

TANDAAN!

REBOLUSYONG INDUSTRIYAL

Ito ay isinilang sa pagkakaroon ng sistemang pabrika (factory system), pag-unlad ng komunikasyon at transportasyon.

REBOLUSYONG SIYENTIPIKO

instrumento sa pagkakaroon ng panibagong pananaw at paniniwala dahil sa bagong agham

ENLIGHTENMENT

Ito ay bunga ng makaagham na epekto ng rebolusyon sa iba’t ibang aspekto ng buhay.

GAWAIN: 

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong. Isulat ang inyong sagot sa inyong notebook at ikomento rin sa ibaba.

1. Magbigay ng 3 mahahalagang kaisipan/ kagamitan na naiambag ng mga Europeo sa kasaysayan na sa tingin mo ay patuloy na ginagamit hanggang sa kasalukuyan sa sumusunod na panahon: 

a. Rebolusyong Siyentipiko

b. Enlightenment

c. Rebolusyong Industriyal

2. Bakit mahalaga na unahin ng mga pinuno ng pamahalaan ang kapakanan ng mga mamamayan kaysa sa kanilang sarili lalo sa panahon ng pandemya?

3. Bilang isang Pilipino na bumibili ng produkto, mahalaga ba na makialam ang pamahalaan sa pagtatakda ng presyo sa pamilihan? Bakit? 

4. Paano makakatulong sa iyo ang mga imbensiyong nalikha noong panahon ng Rebolusyong Siyentipiko at Industriyal?

5. Sa paanong paraan mo ito mapangangalagaan?

REFERENCE:

Kasaysayan ng Daigidg. Modyul ng Mag-aaral. Unang Edisyon 2014. Department of Education. Vibal Group, Inc. Philippines.

https://images.search.yahoo.com/search/images;_ylt=Awr9CW8mqXVgq4kA59JXNyoA;_ylu=Y29sbwNncTEEcG9zAzEEdnRpZANERkQ2XzEEc2VjA3BpdnM-?p=REBOLUSYONG+SIYENTIPIKO&fr2=piv-web&fr=mcafee

AP8-Q3-WEEK2-3: UNANG YUGTO NG KOLONYALISMO - SEASON 2

  ARALING PANLIPUNAN 8 - IKATLONG KWARTER

Most Essential Learning Competencies: (2 Weeks)

    Nasusuri ang dahilan, pangyayari at epekto ng unang Yugto ng Kolonyalismo.

 

BALIK-ARAL

    Sa week 1, inaral natin ang tungkol sa Renaissance kung saan naging makapangyarihan ang mga gitnang uri ng tao. Nagkaroon din ng paglakas ng sining, agham, panitikan, at higit ang pilosopiya. Ang mga ito ay nagbigay ng impluwensya hindi lamang sa gitnang panahon kundi maging sa kasalukuyang panahon sa daigdig.

    Ngayon naman tatalakayin natin ang unang yugto ng kolonyalismong kanluranin. Ano ang dahilan ng kanilang paggalugad, at ano ang naging epekto nito.

Ang Unang Yugto ng Kolonyalismo

    Ang mga kaganapan simula sa panahon ng Renaissance, mga Krusada hanggang sa pag-unlad ng paniniwalang merkantilismo ay nagbigay-daan sa Europa upang ito ay magsimulang lumakas hanggang sa kasalukuyan. 

    Nagsimula ang eksplorasyon o paggagalugad at pagtuklas ng mga bagong lupain noong ika-15 na siglo. Ang mga isinulat at kuwento ni Marco Polo tungkol sa kanyang paglalakbay sa Silangan ay pumukaw sa interes ng mga Europeo. Dahil sa mga kontroladong mga ruta ng kalakalan, napilitan ang ilang mga mangangalakal na maghanap ng bagong ruta upang makarating sa Silangan. Dito nagsimulang maglayag sa karagatan ang mga tao. Ang pagtuklas ng mga bagong lupain ang nagbigay-daan sa kolonyalismo. Ang kolonyalismo ay ang pagsakop ng isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. Ang panahong ika-15 siglo hanggang ika-17 na siglo ay tinatawag din na unang yugto ng Imperyalismong Kanluranin. Ang imperyalismo ay tumutukoy sa panghihimasok, pag-impluwensya, o pagkontrol ng isang makapangyarihang bansa sa isang mahinang bansa. 

Motibo ng eksplorasyon

-Pagpapalaganap ng Kristiyanismo

-Paghahanap ng Kayamanan

-Paghahangad ng katanyagan at Karangalan

-Kolonyalismo

    Ang paghahanap ng Spices o pampalasa mula sa Asya ay isa ring dahilan ng paglalakbay. Malaki ang pangangailan ng mga Europeo sa mga pampalasa lalo na ang paminta, cinnamon at nutmeg mula sa India. Sa panahon na ito, ang kalakalan ng spices ay kontrolado ng mga Muslim at mga taga-Venice sa Italy kaya nagkaroon ng monopolyo ng kalakalan. 

    Nakatulong upang mapadali ang paglalayag ang pag-unlad ng teknolohiya. Ang mga unang bansang Europeo na nagpasimula ng paglalayag ay gumamit ng mas malalaking sasakyang pandagat na tinatawag na caravel na naglalaman ng kanyon at riple. Nakatulong din ang pagkakatuklas sa compass na siyang ginagamit upang malaman ang tamang direksyon habang naglalakbay, gayundin ang astrolabe na siyang ginagamit upang sukatin ang altitude o taas ng araw at bituin. Nakatulong din ang mapa na nagpapakita sa baybayin ng Dagat Mediterranean at may grid system.

Ang Portugal

    Pinangunahan ng Portugal ang paghahanap ng mga spices at ginto sa pamamagitan ng paglalakbay sa karagatan. Malaki ang papel na ginampanan ni Prinsepe Henry “The Navigator” sa pagtatagumpay ng Portugal. Nagpatayo siya ng paaralan ng nabigasyon at hinikayat ang mga mahuhusay na astrologo, kartograpo, mandaragat at mathematician. 

Bartholomeu Dias

    Noong 1488, Natagpuan niya ang Cape of Good Hope sa Katimugang bahagi ng Africa. Ang pangyayaring ito ang nagpakilala na maaaring makarating sa Silangang Asya sa pamamagitan ng pag-ikot sa Africa.

Vasco da Gama 

    Noong 1497, kanyang pinamunuan ang apat na sasakyang pandagat na umikot sa Cape of Good hope at nakarating sa India. Natagpuan niya ang mga Hindu at Muslim na nakikipagkalakalan ng mahuhusay na seda, porselana at pampalasa na pangunahing pangangailangan sa Portugal. Napatunayan ang yaman ng Silangan at ang maunlad na kalakalan.

Ang Spain

    Dahil sa paghahangad ng Spain sa kayamanan mula sa Silangan, tinustusan nina Haring Ferdinand V at Reyna Isabella ang eksplorasyon ng bansa.

Christopher Columbus

Noong 1492, pinangunahan niya ang ekspedisyon na may layuning makarating sa India sa pamamagitan ng paglalayag pakanluran ng Atlantic Ocean. Nakarating siya sa isla ng Bahamas at tinawag ang mga tao dito na Indian. Narating din niya ang lupain ng Hispaniola at Cuba. Marami siyang natagpuang ginto dito na makasasapat sa pangangailangan ng Spain.

Amerigo Vespucci

    Noong 1507, ipinaliwanag niya na si Columbus ay nakatuklas ng New World o Bagong Mundo, na kinilala bilang America hinango mula sa kanyang pangalan. Ito ay naitala sa mapa ng Europe kasama ang iba pang isla.

Ferdinand Magellan

    Noong 1519, nilakbay ng kanyang ekspedisyon ang rutang pakanluran patungong Silangan. Natuklasan niya ang Brazil, nilakbay ang makipot na daanan ng tubig na mas kilala ngayon bilang Strait of Magellan, patungo sa Pacific Ocean hanggang makarating sa Pilipinas. Dahil dito, napatunayan na maaaring ikutin ang mundo at muling makakabalik sa pinanggalingan.

Ang Paghahati sa Daigdig

    Ang pag-uunahan ng pagtuklas ng mga bagong lupain ay nagdulot ng lumalalang paligsahan sa pagitan ng Portugal at Spain. Namagitan si Pope Alexander VI sa kanilang paglalabanan. Noong 1493, gumuhit ang Pope ng line of demarcation, isang hindi nakikitang linya mula sa gitna ng Atlantic Ocean mula sa North Pole hanggang South Pole. 

    Ipinakikita sa mapa na lahat ng matatagpuang kalupaan at katubigan sa Kanlurang bahagi ng linya ay para sa Spain. Ang Silangang bahagi naman ay para sa Portugal.

Ang France

    Ang mga Pranses ay nagsagawa rin ng kanilang paggalugad sa daigdig, partikular na sa bahagi ng hilagang Amerika.

Jacques Cartier 

    Noong 1534, kaniyang naabot ang St. Lawrence River at ipinasailalim sa France ang lugar na ngayon ay silangang bahagi ng Canada.

Samuel de Champlain

    Noong 1608, kaniyang itinatag ang Quebec bilang unang permanenteng kolonyang French at kalakalan ng fur o produktong gawa sa balahibo ng hayop.

Louis Jolliet at Jacques Marquette

    Noong 1673, kanilang naabot ang Mississippi River at naglakbay hanggang Arkansas River.

Rene-Robert Cavalier (Sieur de La Salle)

    Noong 1628, kaniyang pinangunahan ang expedisyon sa Mississippi River hanggang sa Gulf of Mexico. Ang lahat ng lupain dito ay inialay sa hari ng France na si Louis XIV at tinawag niya itong Louisiana.

Ang England

    Noong 1600, binigyan ng England ang English East India Company (EEIC) ng karapatang makapagsulong ng interes na pangkalakalan. Binigyan ang EEIC ng monopolyo ng kalakalang English sa East Indies, gayundin sa Africa, Virginia, at iba pang bahagi ng Amerika. Ang mga sumusunod ay mga kolonyang English na naitatag:

 Roanoke Island – kolonya sa silangang baybayin ng Amerika na hindi nagtagal

 Carribean at Hilagang America – ang naging batayan ng imperyong English

 Dahil sa pagdami ng salapi, lumawak ang kalakalan at namuhunan ang mga negosyante sa malalaking negosyo.

 Nabuwag ng mga Europeo, sa pamamagitan ng bagong kalakalan, ang monopolyo ng mga Venetian sa Euro-Asya.

 Umunlad at naitama ang maraming kaalaman tungkol sa heograpiya, hayop, at halaman. 

 Napatunayan ang circumnavigation ni Ferdinand Magellan sa daigdig na lahat ng karagatan sa daigdig ay magkakaugnay.

 Nagkaroon ng pagkakataon na lumaganap ang mga sakit tulad ng yellow fever at malaria na hatid ng mga Europeo mula sa Africa patungong New World.

TANDAAN!

 Ang mga pangunahing dahilan ng eksplorasyon ay paghahanap ng spices, paghahanap ng ginto, mapalaganap ang Kristiyanismo, at maging magtamo ng karangalan at katanyagan.

 Ang eksplorasyon ay pinangunahan ng Portugal at sinundan ng Spain, France, Netherland at England.

 Ang explorasyon ay nagiwan ng pangmatagalang epekto sa kasaysayan na tinahak ng daigdig at isa sa mga ito ay ang pagkakatatag ng batayan para sa modernong ekonomiyang kalakalan at pamilihan.

GAWAIN:

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod. Isulat sa Notebook at ikomento sa ibaba ang inyong sagot.

1. Anong mga bansa ang naghati sa mundo? at sino ang namagitan sa kanila sa paghahati nito?

2. Anu-anong mga bansa ang nakiisa o nagpatupad din ng eksplorasyon?

3. Anu-ano ang mabuti at hindi mabuting epekto ng eksplorasyon?

4. Sa iyong palagay, may maganda bang naidulot sa ating bansa ang mga nagdaang eksplorasyon o paggalugad? Bakit?

REFERENCE:

Kasaysayan ng Daigidg. Modyul ng Mag-aaral. Unang Edisyon 2014. Department of Education. Vibal Group, Inc. Philippines.

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Spain_and_Portugal.p

AP8-Q3-W1: RENAISSANCE AT PAGLAKAS NG EUROPE: SEASON 2

 ARALING PANLIPUNAN 8- IKATLONG KWARTER

AP8-Q3-Week1 

Most Essential Learning Competencies: 

    Nasusuri ang mahahalagang pagbabagong politikal, ekonomiko at sosyo￾kultural sa panahon ng Renaissance.

BALIK-TANAW:

    Sa huling aralin ng Second Grading, inaral natin ang tungkol sa paglakas ng simbahan, pagbagsak ng Rome, ang piyudalismo, paglitaw ng mga Burgis, at pagbuo ng mga Guild na siyang poprotekta sa gitnang uri ng lipunan.

    Ngayon naman ay tatalakayin natin ang dahilan ng paglakas ng Europe sa daigdig.

ANG PAGLAKAS NG EUROPE

    Nagmumula sa Europe ang pinakamayayamang mga bansa sa daigdig. Malaki ang bahaging ginampanan nila upang mapanatili ang katayuan ng Europe bilang isa sa pinakamaunlad na kontinente sa mundo. 

    Sa pag-unlad ng agrikultura bunga ng mga pagbabago sa kagamitan at pamamaraan sa pagtatanim umunlad ang produksyon sa Europe noong “Middle Ages”. Dahil dito lumaki ang populasyon at dumami ang pangangailangan ng mga mamamayanan na matutugunan naman ng maunlad na kalakalan ang mga lungsod￾-estado sa hilagang Italy ang nakinabang sa kalakalan. Noong ika-11 hanggang ika-12 na siglo umunlad ito bilang sentrong pangkalakalan at pananalapi sa Europe. Ilan sa mga lungsod-estado na umusbong ay ang Milan, Florence, Venice, Mantua, Ferrara, Padua, Bologna at Genoa. Ang yaman ng mga lungsod estado ay di nakasalalay sa lupa kundi sa kalakalan at industriya.

    Ang mga pagbabago ng kamalayan mula sa Panahong Medieval ang nagpasimula sa pag-usbong ng makabagong daigdig. Ang mga pangyayari sa paglakas ng Europe, paglawak ng kapangyarihan nito at ang pagpakamulat sa mga bagong kaalaman at ideya ay nagdala ng  transpormasyon sa Europe at bumago sa buong daigdig.

    Malalaman natin sa araling ito ang dahilan ng paglakas ng Europa na malaki ang bahaging ginampanan sa kasaysayan.

Europe

-Bourgeoisie

ito ay tumutukoy sa mga mamamayan ng mga bayan sa Medieval France na binubuo ng mga artisan at mangangalakal. Ang mga artisan ay mga manggagagawang may kasanayan sa paggawa ng mga kagamitang maaaring may partikular na gamit o pandekorasyon lamang. Ang mga mangangalakal naman ang siyang nangangalakal ng produktong likha ng mga artisan.

-Merkantilismo

Ang sentral ng teoryang ito ay ang doktrinang Bullionism.. ang tagumpay ng isang bansa ay masusukat sa dami ng mahahalagang metal sa loob ng hangganan nito. Ibig sabihin, kung mas maraming ginto at pilak ang isang bansa, magiging makapangyarihan ito. Malaki ang naitulong nito sa pagkabuo at paglakas ng mga Nation-State sa Europe.

-National Monarchy

Malaki ang naitulong sa pagtatag ng national Monarchy sa Europe. Mula sa piyudalismo na hindi sentralisado ang pamahalaan dahil sa kanya-kanyang kapangyarihan ng mga maharlika, ang pagtatag ng national Monarchy ay nagkaroon ng sentralisadong pamahalaan na may mas makapangyarihang hari.

-Nation-State

Ito ay tumutukoy sa isang estado na pinananahan ng mga mamamayan na may magkakatulad na wika, kultura, relihiyon, at kasaysayan. Mahalagang katangian ng nation-state sa panahong iyon ang pagkakarron ng sentralisadong pamahalaan sa ilalim ng isang pambansang monarkiya na maykakayahan at kapangyarihan na magpatupad ng batas sa buong nasasakupan. Dahil sa makapangyarihan ang mga nation-state, nagpakita ng ibayong lakas ang Europe na ng lumaon as mas lalong tumatag.

-Simbahan

Malaki ang naging impluwensya ng simbahan sa paghina ng mga panginoong may lupa sa panahon ng piyudalismo. Tinuligsa ang pang-aabuso ng mga hari na siya namang nagpalakas lalo ng papel ng simbahan sa gitnang panahon. Marami rin namang tumuligsa sa simbahan dahil sa mga pang-aabuso sa kapangyarihan.. naging daan naman ito sa pagsibol ng transisyon at paglitaw ng panahon ng renaissance.

-Renaissance

Ang renaissance ay ang muling pagsilang. Ito ang magiging sentro ng aralin ngayon.

Bakit nga ba sa Italya umusbong ang renaissance?

Italya

-Italy ang piangmulan ng kadakilaan ng sinaunang Rome at higit na may kaugnayan ang italyano sa mga Romano kaysa sa alin mang bansa sa Europe.

-Pagtataguyod ng mga maharlikang angkan sa mga taong mahusay sa sining at masigasig sa pag-aaral

-Maganda ang lokasyong ito. dahil sa lokasyon nito, nagkaroon ng pagkakataon ang mga lungsod dito na makipagsapalaran sa kanlurang Asya at Europe.

-Mahalaga rin ang naging papel ng mga unibersidad sa Italy. Naitaguyod at naipanatiling buhay ang kulturang klasikal at ang mga teolohiya at pilosopiyang kaalaman ng kabihasnang Griyego at Romano.

Ang Renaissance at ang Italy

Ang Renaissance ay itinuturing na knowledge revolution. Itinuturing itong panahon na ang tao ay makamundo at materyalistiko. Gayunman, may naganap na dakilang repormasyon noong Renaissance. Ang diwa ng Renaissance ang bumuhay sa Repormasyon. Ang mga ideya at saloobin ng dalawang era ay nagbunsod sa mas maraming Kalayaan at mga pagpapahalagang demokratiko, ang panahon ng Eksplorasyon, at panahon ng Humanismo at Katwiran. Ito ang era na umusbong sa modernong daigdig. Ang “Renaissance”, o Risogimento sa Italyano ay nangangahulugang “muling pagsilang”. Ito ang panahon na nagwakas sa Dark Age at nagbukas ng mas progresibong panahon sa Europe. Binago ng mayayaman at matatalino ng panahong ito ang kanilang pokus mula sa relihiyon at bulag na pananampalataya, itinuon nila ang kanilang interes sa humanism at personal na mga bagay-bagay. Naapektuhan nito ang kanilang prayoridad sa buhay, sining, edukasyon, musika at ibang interes. Inihanda sila nito sa Repormasyon, Panahon ng Eksplorasyon, at Panahon ng Katwiran at Humanismo.

Ang Kababaihan sa Renaissance

Iilang kababihan lamang ang tinatanggap sa mga unibersidad o pinapayagang magsanay sa kanilang propesyon sa Italy. Gayunpaman, hindi ito naging hadlang upang makilala ang iilang mga kababaihan at ang kanilang ambag sa Renaissance. Ilan lamang sa mga ito ay sina Isotta Nogarola ng Verona na may akda ng Dialogue on Adam and Eve (1451) at Oration on the Life of St. Jerome (1453). Nariyan din si Laura Cereta mula sa Brescia na nagsulong sa pagtatanggol sa pag-aaral ng Humanistiko para sa kababaihan. Sa larangan ng pagsusulat ng tula nariyan sina Veronica Franco ng Venice at si Vittoria Colonna mula sa Rome. Kung sa pagpipinta naman ang pag￾uusapan, hinangaan ang mga obra nina Sofonisba Anguissola mula Cremona na may gawa ng Self-Portrait at si Artemisia Gentileschi, anak ni Orazio na nagpinta ng Judith and Her Maidservant with the head of Holoferness (1625) at Self-Portrait as the Allegory of Painting (1630).

Ang mga iskolar na nanguna sa pag-aaral sa klasikal na sibilisasyon ng Greece at Rome ay tinatawag na humanist o humanista, mula sa salitang Italian na nangangahulugang “guro ng humanidades, partikular ng wikang Latin.” Pinag-aaralan sa humanities o Humanidades ang wikang latin at Greek, komposisyon, retorika, kasaysayan at pilosopiya, at maging ang Matematika at musika. Sa pag-aaral ng mga ito, napagtanto ng mga humanista na dapat gawing modelo ang mga klasikal na ideyang matatagpuan sa mga asignaturang ito. Ang Humanismo ay isang kilusang intelektwal noong Renaissance na naniniwalang dapat pagtuunan ng pansin ang klasikal na sibilisasyon ng Greece at Rome sa pag-aaral dahil naglalaman ito ng lahat ng aral na dapat matutuhan upang magkaroon ng isang moral at epektibong buhay.

Alamin naman natin ang mga ambag sa panahon ng Renaissance!

Brain Map!

1. Raphael Santi (1483-1520)

2. Leonardo da Vinci (1452-1519)

3. Michelangelo Bounarotti (1475-1564)

4. Sir Isaac Newton (1642-1727)

5. Galileo Galilei (1564-1642)

6. Nicolas Copernicus (1473-1543)

7. Francesco Petrarch (1304-1374)

8. Giovanni Boccacio (1313-1375)

9. William Shakespeare (1564-1616)

10. Desiderious Erasmus (1466-1536)

11. Miguel de Cervantes (1547-1616)

12. Nicollo Machiavelli (1469-1527)

1. “Ganap/Perpektong Pintor”. Pinakamahusay na pintor ng Renaissance. Kilala sa pagkakatugma at balance o proporsyon ng kanyang mga likha. Ilan sa kanyang mga tanyag na gawa ang obra maestrang “Sistine Madonna,” “Madonna and the Child,” at “Alba Madonna.”

2. Isang henyong maraming nalalaman sa iba-ibang larangan. Isang pintor, arkitekto, iskultor, inhinyero, imbentor, siyentista, musikero at pilosopo. Obra mestra niya ang tanyag na “The Last Supper” o huling hapunan ni Kristo.

3. Ang pinakasikat na iskultor ng Renaissance. Ipininta niya ang Sistine Chapel ng Katedral ng Vatican ang kwento ng banal na kasulatan tungkol sa pinagmulan ng sandaigdigan hanggang sa pagbaha. Nilikha niya ang pinakabantog na La Pieta isang estatwa ni Kristo matapos ang pagpako sa kaniya sa krus.

4. Sang-ayon sa kanyang batas ng Universal Gravitation, ang bawat planeta ay may kaniya-kaniyang lakas ng grabitasyon at siyang dahilan kung bakit nasa wastong lugar ang kanilang pag-inog.

5. Isang astronomo at matematiko. Malaki ang naitulong ng kaniyang naimbentong teleskopyo para mapatotohanan ang teoryang Copernican. 

6. Inilahad niya ang teoryang heliocentric; “Ang pag-ikot ng daigdig sa aksis nito kasabay ng mga planetang umiikot sa paligid ng araw”.

7. Tinaguriang “Ama ng Humanismo.” Pinakamahalagang sinulat niya sa Italyano ang “Songbook” isang koleksyon ng mga sonata ng pag-ibig sa pinakamamahal niyang si Laura.

8. Matalik na kaibigan ni Petrarch. Ang kaniyang pinakamahusay na panitikang piyesa ay ang “Decameron”, isang tanyag na koleksyon na nagtataglay ng isandaang nakakatwang salaysay.

9. Ang “Makata ng mga Makata.” Naging tanyag na manunulat sa Ginintuang Panahon ng Englandsa pamumuno ni Reyna Elizabeth II. Ilan sa mga sinulat niya ang mga walang kamatayang dula gaya ng: “Julius Caezar,” Romeo at Juliet,” “Hamlet,” “Anthony at Cleopatra,” at “Scarlet.”

10. “Prinsipe ng mga Humanista.” May-akda ng “In Praise of Folly” kung saan tinuligsa niya ang hindi mabuting gawa ng mga pari at mga karaniwang tao.

11. Sa larangan ng panitikan, isinulat niya ang nobelang “Don Quixote de la Mancha,” aklat na kumukutya at ginagawang katawa-tawa sa kasaysayan ang kabayanihan ng mga kabalyero noong Medieval Period.

12. Isang diplomatikong manunulat na taga Florence, Italy. May- akda ng “The Prince.” Napapaloob sa aklat na ito ang dalawang Prinsipyo: “Ang layunin ay nagbibigay matuwid sa pamamaraan” at “Wasto ang nilikha ng lakas.”

GAWAIN 1: 

Panuto: Isulat sa kwaderno/Notebook at ikomento sa ibaba ang inyong sagot.

1. Alamin ang mga prominenteng kalalakihan sa panahon ng renaissance at anu-ano ang naging ambag nila sa daigdig.

2. Alamin naman ang mga prominenteng kababaihan sa panahon ng renaissance at naging ambag nila sa daigdig.

3. Batay sa nabasa mo tungkol sa renaissance, ano ang pagkakatulad nito sa buhay mo?