REVISED K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q1-WEEK7: Ang Relihiyon at Ibang Paniniwala

1. Hinduism at Buddhism 

2. Judaism, Kristiyanismo at Islam 

3. Confucianism at Shintoism 

KASANAYANG PAGKATUTO:

1. Naipaliliwanag ang papel ng relihiyon at ibang paniniwala sa paghubog sa pagkakakilanlang kultural ng tao 

2. Napahahalagahan ang interaksiyon ng tao sa kaniyang kapaligiran 

BALIK-ARAL:

1. Lipunang Greek at Roman 

2. Iba pang sinaunang lipunan

PAKSA!

1. Hinduism at Buddhism 

2. Judaism, Kristiyanismo at Islam 

3. Confucianism at Shintoism 

RELIHIYON 

Ang konsepto ng relihiyon ay naglalarawan ng mga paniniwala, ritwal, tradisyon, at mga kaugalian na konektado sa espirituwalidad. Ang relihiyon ay patuloy na naglalarawan ng malalim na paniniwala at espirituwal na pakikisalamuha ng tao sa kanyang kapaligiran, sa kanyang kapwa, at sa mga espirituwal na puwersa na mas mataas sa kanya.  

Pinagmulan

religio- salitang Latin na ang ibig sabihin ay pakikitungo o pagsunod sa mga pangako sa mga Diyos o espiritu ng mga bagay. 

religare-salitang Latin na ang ibig sabihin ay mag ugnay o magbalik. 

Iba't Ibang Relihiyon at Paniniwala

ZOROASTRIANISMO 

Ang Zoroastrianismo ay isang sinaunang relihiyon na nagmula sa Iran bago pa dumating ang Islam. Ito ay itinuturing na isa sa pinakamatandang monoteistikong relihiyon sa mundo. Ang pangunahing propeta nito ay si Zarathushtra o Zoroaster, na nagpakilala ng konsepto ng labanan sa pagitan ng mabuti at masama, o dualismo. Ang mga saligang aral ng Zoroastrianismo ay nakatuon sa pagiging mabuti, pagpapahalaga sa katapatan, pagtataguyod ng katarungan, at paggawa ng mabuti sa lipunan. 

Isa sa mga pangunahing doktrina ng Zoroastrianismo ay ang konsepto ni "Ahura Mazda" bilang pinakamataas na Diyos, na nagdudulot ng kabutihan at liwanag. Sa kabilang banda, mayroon ding "Angra Mainyu" o "Ahriman," ang pangunahing kalaban na nagdudulot ng kasamaan at kadiliman. Ang mga tagasunod ng Zoroastrianismo ay tinatawag na mga Zoroastrian o Zarathustrian. 

Sa kasaysayan, ang Zoroastrianismo ay nagkaroon ng malaking impluwensiya sa mga kultura at relihiyon sa kanluran, kabilang na ang Judaismo, Kristiyanismo, at Islam. Sa kasalukuyan, ang mga natitirang komunidad ng Zoroastrian ay matatagpuan sa Iran, India, at ilang iba pang mga bansa sa buong mundo.

JUDAISMO 

Ang Judaismo ay isang sinaunang relihiyon, kultura, at pilosopiya na nagmula sa kasaysayan at tradisyon ng mga Israelita, na mas kilala bilang mga Hudyo. Ito ay itinuturing na isa sa pinakamatandang monoteistikong relihiyon sa mundo. Pangunahing naglalaman ang Judaismo ng mga paniniwala at aral na nakabatay sa Banal na Kasulatan, partikular sa Tanakh, na kinabibilangan ng Torah (o Pentateuch), Nevi'im (Mga Propeta), at Ketuvim (Mga Kasulatan). Bukod sa mga Banal na Kasulatan, ang Judaismo ay mayroon ding mga kasulatan rabbinic at mga tradisyon na nagpapabatid ng mga katuruan at paniniwala ng komunidad. Ang mga pangunahing prinsipyo ng Judaismo ay kinabibilangan ng pananampalataya sa iisang Diyos (monoteismo), katuwiran, katarungan, pagmamahal sa kapwa, at pagsunod sa mga kautusan at mga batas moral na itinakda ng Diyos. Ang mga paniniwalang ito ay nagsisilbing gabay sa pamumuhay at pag-uugali ng mga tagasunod ng Judaismo.

Bukod sa aspetong relihiyoso, mayroon ding kultural na aspeto ang Judaismo, kabilang ang mga tradisyonal na kagawian, ritwal, at mga kaganapan. Ang mga seremonya tulad ng Bar Mitzvah (para sa mga lalaki) at Bat Mitzvah (para sa mga babae), mga pista tulad ng Passover at Hanukkah, at iba pang mga kultural na aktibidad ay mahalagang bahagi ng buhay at identidad ng mga Hudyo. Sa kasaysayan, ang Judaismo ay may malaking impluwensya hindi lamang sa relihiyon kundi pati na rin sa kultura, pilosopiya, at lipunan sa buong mundo.

 

KRISTIYANISMO 

Ang Kristiyanismo ay isang monoteistikong relihiyon na nakabatay sa pananampalataya kay Hesus Kristo bilang Mesiyas o Tagapagligtas. Ito ay nagmula sa mga aral, buhay, kamatayan, at muling pagkabuhay ni Hesus, na isinasaad sa Bagong Tipan ng Bibliya, partikular sa Ebanghelyo. 

Ang mga pangunahing doktrina ng Kristiyanismo ay kinabibilangan ng paniniwalang sa iisang Diyos (monoteismo), ang Trinidad, ang kanyang kapanganakan mula sa Birhen Maria, ang kanyang pagpapakasakit, kamatayan, at muling pagkabuhay, at ang pangako ng kaligtasan sa pamamagitan ngkanyang kamatayan at pagkabuhay. Pangunahing katuruan rin ang pag-ibig sa Diyos at sa kapwa, pagpapatawad, pagtanggap sa biyaya, at pagsunod sa mga aral ni Hesus. 

Ang Kristiyanismo ay nahati sa iba't ibang mga denominasyon o sektang may kani-kanilang mga pananaw at tradisyon, subalit ang pangunahing mga doktrina ay nagpapatuloy bilang pundasyon. Ang mga pangunahing sektor ay kinabibilangan ng Katoliko, Orthodox, at Protestante, at marami pang iba.

Sa kasaysayan, ang Kristiyanismo ay naglaro ng malaking bahagi sa kultura, lipunan, at kasaysayan ng Kanlurang mundo. Ito ay naging pangunahing impluwensya sa mga institusyon, sining, edukasyon, at etika sa buong mundo. 

 

ISLAM  

Ang Islam ay isang monoteistikong relihiyon na nagmula sa Arabia noong ika-7 siglo CE. Ito ay itinatag ni Propeta Muhammad, na itinuturing na huling propeta sa Islam. Ang pangunahing katuruan ng Islam ay nakatala sa Banal na Qur'an, ang banal na aklat ng Islam, at sa mga hadith o mga salaysay at gawa ng Propeta Muhammad. 

Ang mga pangunahing paniniwala ng Islam ay kinabibilangan ng paniniwalang sa iisang Diyos (Allah), ang pagtanggap at pagsunod sa mensahe ni Propeta Muhammad bilang huling sugo ng Diyos, ang pagtupad sa limang pangunahing tungkulin o Five Pillars of Islam, na kinabibilangan ng Shahada (panalangin ng pagpapatotoo sa Islam), Salat (paggawa ng limang beses na araw araw na panalangin), Zakat (pamimigay ng limos), Sawm (pag-aayuno sa buwan ng Ramadan), at Hajj (pilgrimage sa Mecca). 

Bukod sa mga pananampalatayang pang-relihiyon, ang Islam ay may mga batas, moral at legal na batayan, na tinatawag na Sharia, na nagtatakda ng mga alituntunin sa pamumuhay, pananamit, pakikitungo sa ibang tao, at marami pang iba. Ang Islam ay hindi lamang isang relihiyon kundi isang buong sistema ng pamumuhay at paniniwala. 

Ang Islam ay isa sa mga pinakamalaking relihiyon sa mundo, na may milyun-milyong tagasunod sa buong mundo. Ito ay may malaking impluwensya sa mga aspeto ng kultura, politika, lipunan, at ekonomiya sa mga bansang may Muslim na populasyon. 

HINDUISMO 

Ang Hinduismo ay isang sinaunang relihiyon at kultura na may malalim na pinagmulan sa India. Ito ay isang polytheistic na relihiyon na naglalaman ng iba't ibang mga diyos at diyosa, at may malawak na hanay ng mga doktrina, paniniwala, at kaugalian. 

Sa Hinduismo, mayroong konsepto ng karma, reinkarnasyon, at moksha. Ang karma ay nagtutukoy sa batayan ng moral na batas kung saan ang bawat gawa ay may kaugnayan sa mga resulta at karanasan ng isang indibidwal sa kanyang mga susunod na buhay. Ang reinkarnasyon ay ang paniniwala na ang kaluluwa ay nagbabalik sa mundo ng material na buhay sa iba't ibang anyo matapos ang kamatayan. Ang moksha ay ang layunin ng kaluluwa na makalaya mula sa sirkulo ng reinkarnasyon at makamit ang espirituwal na paglaya. 

Ang Hinduismo ay mayroong maraming mga banal na teksto, kabilang ang Vedas, Upanishads, Bhagavad Gita, at epiko tulad ng Ramayana at Mahabharata. 

Mayroon ding maraming mga diyos at diyosa na sinusamba sa Hinduismo, kabilang sina Brahma (ang lumikha), Vishnu (ang nagpapanatili), at Shiva (ang nagsisira), pati na rin si Lakshmi, Saraswati, Ganesh, at marami pang iba. 

Bukod sa pananampalataya, mayroon ding mga kultural na aspeto sa Hinduismo, kabilang ang mga seremonya, ritwal, at mga sagradong pista. Ang Hinduismo ay may malaking impluwensya sa buhay ng mga tao sa India at sa iba't ibang mga bahagi ng mundo na may Hindu na populasyon.

Pagtalakay sa Kahulugan at Kahalagahan ng Pilosopiya 

Ang pilosopiya, na nagmula sa salitang Griyego na "philosophia" na nangangahulugang "pag-ibig sa karunungan," ay isang sistematikong pag-aaral ng mga pangunahing tanong tungkol sa pag-iral, dahilan, kaalaman, halaga, isip, at wika. Sa pamamagitan ng lohika at dahilan, tinutulungan tayo ng pilosopiya na suriin ang ating karanasan sa mundo at ang ating lugar sa loob nito. Binibigyan tayo nito ng kakayahan na mag-isip nang kritikal, magbasa nang malalim, magsulat nang malinaw, at mag-analisa nang lohikal . 

Ang kahalagahan ng pilosopiya ay makikita sa maraming aspeto ng ating buhay. Una, ito ay nagtataguyod ng kritikal na pag-iisip at pangangatuwiran. Tinuturuan tayo ng pilosopiya na suriin ang mga isyu, lutasin ang mga problema, at gumawa ng mga desisyon. Pangalawa, ito ay nagpapataas ng kamalayang etikal at pagsisiyasat sa sarili. Sa pamamagitan ng pag-aaral ng pilosopiya, nagkakaroon tayo ng mas malalim na pag-unawa sa mga moral na prinsipyo at sa kahalagahan ng tamang asal. 

Bukod dito, ang pilosopiya ay nagbibigay-daan sa atin na itulak ang mga hangganan ng ating kaalaman at tuklasin ang mga bagong posibilidad. Sa halip na makulong sa mga tradisyonal na paniniwala, tinutulungan tayo ng pilosopiya na buksan ang ating isipan sa mas malawak na saklaw ng mga ideya at posibilidad. Ang kakayahang mag-isip nang malaya at magtanong nang kritikal ay mahalaga sa pag-unlad ng iba't ibang disiplina, kabilang ang agham at teknolohiya.

Sa konklusyon, ang pag-aaral ng pilosopiya ay hindi lamang isang akademikong gawain kundi isang mahalagang bahagi ng pagiging tao. Ito ay nagtuturo sa atin na mag-isip nang mas malalim at maghanap ng mas malawak na pang-unawa sa mundo at sa ating sarili. Sa pamamagitan ng pilosopiya, natututo tayong magtanong ng mahahalagang tanong at maghanap ng mga sagot na makapagpapabuti sa ating buhay at lipunan.

Kaugnay na Paksa 1: Mga Pilosopiya  

CONFUCIANISMO 

Ang Confucianismo ay isang pilosopiyang panlipunan at relihiyon na nagmula sa Tsina at nagtampok ng mga aral at turo ni Confucius (Kong Fuzi) na isang kilalang pilosopo at guro noong ika-5 siglo BCE. Ang mga pangunahing prinsipyo ng Confucianismo ay nakatuon sa mga tamang asal at moralidad, pagmamahal sa pamilya, pagiging tapat sa lipunan at pamahalaan, at pagpapahalaga sa tradisyon at edukasyon. 

Narito ang ilan sa mga pangunahing konsepto at turo ng Confucianismo: 

1.Ren - Ito ay ang konsepto ng pagiging makatao o pagiging mabuti sa iba. Ang pagpapakita ng kagandahang-loob, paggalang, at pagmamahal sa kapwa ay mahalaga sa pananaw ng Confucianismo. 

2.Li - Ito ay tumutukoy sa tamang asal at pamamaraan ng pag-uugali, kasanayan, at ritwal. Ang pagrespeto sa mga tradisyon at mga seremonya ay binibigyang-halaga sa Confucianismo. 

3.Xiao - Ito ay ang pagpapahalaga at paggalang sa mga magulang at nakatatanda. Ang pagsunod sa magulang at pagtugon sa kanilang mga pangangailangan ay itinuturing na mahalaga sa kalinangan ng Confucianismo. 

4.Junzi - Ito ay ang konsepto ng "noble person" o isang taong may mataas na moralidad at disiplina. Ang pagiging isang junzi ay nangangahulugang pagtataglay ng tamang asal, integridad, at responsibilidad sa lipunan. 

5.Zhong - Ito ay ang konsepto ng katapatan at pagiging tapat sa pamahalaan at sa mga pangunahing tao sa lipunan. Ang mga mamamayan ay inaasahang maging tapat sa kanilang mga pinuno at magtulong-tulong sa ikabubuti ng bansa. 

Ang Confucianismo ay hindi lamang isang relihiyon kundi isang komprehensibong pananaw sa buhay at lipunan na nakakaapekto sa lahat ng aspeto ng pamumuhay sa mga bansang nahahati sa impluwensya nito, partikular sa Tsina at ilang mga karatig na bansa tulad ng Korea at Hapon. 

SHINTOISMO 

Ang Shintoismo ay isang relihiyon at pilosopiya sa bansang Hapon na naglalayong ipahayag at ipagdiwang ang mga espiritu ng kalikasan at mga ninuno. Ang salitang "Shinto" ay nagmula sa mga salitang "Shin" na nangangahulugang "espiritu" at "To" na nangangahulugang "daan" o "paraan". Ang pangunahing prinsipyo ng Shintoismo ay ang pagpapahalaga at paggalang sa mga espiritu (kami) na naninirahan sa mga likas na anyo tulad ng mga bundok, ilog, puno, at iba pang kalikasan. 

     

Narito ang ilang mahahalagang aspeto at turo ng Shintoismo: 

1.Pagpapahalaga sa Kalikasan: Ang Shintoismo ay nagtuturo ng malalim na pagpapahalaga sa kalikasan at mga likas na anyo. Ipinapakita nito ang ugnayan at paggalang sa mga espiritu ng kalikasan, na tinatawag na kami. 

2.Ritwal at Seremonya: Ang Shintoismo ay may sari-saring ritwal at seremonya na isinasagawa upang ipagdiwang at ipakita ang paggalang sa mga espiritu. Ang mga ritwal na ito ay maaaring isinasagawa sa mga tanyag na templo o mga banal na lugar tulad ng mga torii gates at mga shrines. 

3.Pagtanggap ng mga Tradisyon: Ang Shintoismo ay nagpapahalaga sa mga tradisyon at mga kaugalian ng lipunan ng Hapon. Ipinapakita nito ang pagtanggap at pagpapahalaga sa mga sinaunang ritwal at seremonya. 

4.Paggalang sa mga Ninuno: Isa sa mga mahalagang aspeto ng Shintoismo ay ang paggalang sa mga ninuno at mga naunang henerasyon. Ipinapakita ito sa mga seremonya tulad ng O-bon, kung saan inaalala at ipinagdiriwang ang mga kaluluwa ng mga yumao.

5.Nasyonalismo: Sa ilalim ng ilang panahon sa kasaysayan ng Hapon, ang Shintoismo ay ginamit bilang isang kasangkapan ng pampulitikang nasyonalismo. 

Sa panahon ng Meiji Restoration at World War II, ang relihiyon ay ginamit upang palakasin ang damdamin ng pambansang identidad at pagkakaisa. 

Ang Shintoismo ay hindi lamang isang relihiyon kundi isang sining at kultura sa Hapon. Ito ay patuloy na naglalarawan sa pag-iral ng bansa at nagpapahayag ng mga pangunahing prinsipyo ng pagiging Hapon. 

BUDISMO 

Ang Budismo ay isang relihiyon at pilosopiya na nagmula sa mga turo at aral ni Siddhartha Gautama, na mas kilala bilang Buddha, sa bansang India noong mga ika-6 o ika-5 siglo BCE. Ang pangunahing layunin ng Budismo ay ang paglaya mula sa siklo ng pagdurusa at kahirapan sa pamamagitan ng pag-unawa sa mga dahilan ng paghihirap at pagkamalungkot, at sa pamamagitan ng pagtamo ng nirvana, o paglaya mula sa pagkakatali sa sirkumstansya ng buhay. 

Narito ang ilang mga pangunahing konsepto at turo ng Budismo: 

1.Four Noble Truths (Apat na Dakilang Katotohanan): Ang mga apat na dakilang katotohanan ay ang mga pangunahing aral na ipinahayag ni Buddha. Ito ay tumutukoy sa katotohanan ng pagdurusa (Dukkha), ang sanhi ng pagdurusa (Samudaya), ang pagwawakas ng pagdurusa (Nirodha), at ang landas patungo sa pagwawakas ng pagdurusa (Magga). 

2.Eightfold Path (Walong Paggalang na Landas): Ang walong paggalang na landas ay isang gabay sa tamang pamumuhay at pag-unlad ng espirituwalidad. Ito ay binubuo ng tamang pananaw, tamang hangarin, tamang pananalita, tamang gawa, tamang kabuhayan, tamang pagsisikap, tamang pag-iisip, at tamang pagmumuni-muni. 

3.Karma: Ang karma ay isang konsepto na nagtuturo na ang mga kilos at gawa ng isang tao ay nagdudulot ng mga kahihinatnan o konsekwensiya sa kanyang buhay. Ayon sa Budismo, ang tao ay nagkakaroon ng mga pagkakataon na mapabuti ang kanilang kalagayan sa hinaharap sa pamamagitan ng mabubuting gawa at pagpapakumbaba. 

4.Reincarnation (Pagbabalik ng Kaluluwa): Ang Budismo ay naniniwala sa konsepto ng reinkarnasyon, na ang kaluluwa ay nagpapatuloy sa paglipat mula sa isang buhay patungo sa susunod na buhay batay sa kanyang karma at karanasan. Ang layunin ng Budismo ay ang pagtamo ng nirvana upang makalaya sa siklo ng pagbabalik-balik sa buhay at kamatayan. 

5.Meditasyon: Ang meditasyon ay isang mahalagang bahagi ng praktika sa Budismo. Ipinapakita nito ang pagtutok ng isip at kaisipan sa kasalukuyang sandali, pag-aaral ng sarili, at pag-unawa sa kalikasan ng pagkakamali. 

Ang Budismo ay isang malaking relihiyon na may maraming mga sangay at tradisyon sa buong mundo. Mula sa Theravada sa Timog-silangang Asya hanggang sa Mahayana sa Tsina at Hapon, patuloy itong nagbibigay ng gabay at inspirasyon sa milyun-milyong mga tao sa buong mundo na naghahanap ng kahulugan at layunin sa kanilang buhay. 

REVISED K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q1-WEEK6: ESTRUKTURANG PANLIPUNAN SA IBA'T IBANG BAHAGI NG ASYA AT DAIGDIG

 AP8-Q1-WEEK6: ESTRUKTURANG PANLIPUNAN SA IBA'T IBANG BAHAGI NG ASYA AT DAIGDIG

1. Lipunang Greek at Roman 

2. Iba pang sinaunang lipunan 

Kasanayang Pagkatuto: Natataya ang epekto ng estrukturang panlipunan sa pag-unlad ng pamumuhay ng tao.

LIPUNANG GREEK AT ROMAN

Ang lipunang Greek at Roman ay mayaman sa kultura, sining, at politika, na nagbigay ng malaking kontribusyon sa kasaysayan ng daigdig.

Lipunang Greek

Noong nasakop ng mga Mycenaean ang Crete na sinasabing pinagmulan din ng kabihasnang Minoan, malaki ang naging impluwensya ng mga Minoan sa Greek. Kabilang na sa mga impluwensiyang ito ang wika, sining, alamat, at kwento.

    Noong 1100 BCE, Sinalakay ang Mycenaean ng mga Dorian, isang pangkat mula sa Hilaga. Samantala, isa pang pangkat na may kaugnayan sa Mycenaean ang tumungo sa Timog ng Greece sa may lupain ng Asia Minor, hangganan ng karagatang Aegean. Dito, nagtatag sila ng pamayanang Ionia at nakilala naman bilang Ionian.

    Ang mga pangyayaring ito ay tinaguriang Dark Age o Madilim na panahon ng Greece. Naging palasak ang digmaan ng iba't ibang kaharian, nahinto ang kalakalan, pagsasaka, at iba pang gawaing pangkabuhayan. Kasama rin dito pagtamlay ng sining at pagsulat.

    Mula naman sa madilim na panahon, umusbong sa Ionia ang bagong sibilisasyon na mabilis na lumaganap sa kabuuan ng Greece. Tinawag nila ang kanilang sarili na Hellenes o Greeks. Kinilala ang panahong ito na kabihasnang Hellenic mula sa kanilang tawag sa Greece na Hellas. Tumagal ito mula 800 BCE hanggang 400 BCE na sinasabing pinakadakilang sibilisasyong naganap sa kasaysayan ng daigdig.

Ang mga Polis

    Sa panahon ng Dark Age ng Greece, nagtayo ang mga Greek ng mga kuta sa gilid ng mga burol at taluktok ng bundok upang maprotektahan sila sa pagsalakay ng iba pang mga pangkat. Hindi naglaon, ang mga ito'y naging pamayanan na pinag-usbungan din ng mga lungsod-estado o Polis. Ang Polis ay hango sa salitang pulisya, politika, at politiko. Ito'y binubuo lamang ng 5000 kalalakihan na itatala sa opisyal na talaan ng populasyon ng lungsod-estado. Karamihan sa mga polis ay matatagpuan sa matataas na lugar na tinatawag na acropolis o mataas na lungsod. Ito ang takbuhan ng mga Greek sa panahon ng digmaan na naging sentro naman ng politika at relihiyon. Agora o pamilihang bayan naman ang tawag sa ibabang bahagi ng acropolis.

Kabihasnang klasiko ng Greece: Sparta, ang Pamayanan ng mga Mandirigma

Sparta, ang Pamayanan ng mga Mandirigma

    Hindi tulad ng ilang nabuong pamayanan, higit na binigyang halaga ng Sparta ang pagkakaroon ng malalakas at magagaling na sundalo. Nanatili ito sa pagkakaroon ng pamahalaang Oligarkiya kung saan pinamumunuan ito ng ilang malalakas na grupo. Binubuo ito ng dalawang pangkat (Asemblea at Council of Elders o Konseho ng Matatanda). Ang Asemblea ay binubuo ng kalalakihan at mga hinirang na opisyal samantalang ang konseho ng matatanda ang nagpapanukala ng batas. Pangunahing layunin ng pangkat ang lumikha ng magagaling na sundalo. Pagsapit ng ika-7 taong gulang, ipinadadala na ang bata sa kampo ng militar upang magsanay. Pagsapit ng ika-20 taong gulang, ang mga kalalakihan ay ganap na sundalo at hinahayaan nang makita ang kanilang pamilya. Pagsapit ng ika-30 na gulang, inaasahan silang magkaroon ng asawa. Sa edad na 60 taong gulang, sila ay maaari namang magretiro na sa hukbo.

    Ang mga kababaihan ng Sparta ay malalakas kumpara sa kababaihan ng Greece na limitado lamang ang karapatan. Ang mga ito'y sinasanay na maging matatag. Sila ang nag-aasikaso ng lupain ng kanilang mga asawa habang ang mga ito ay nasa kampo. Nangunguna rin sila sa palakasan at malayang nakikihalubilo sa mga kaibigan ng kanilang asawa habang masaya silang nanonood ng mga palaro tulad ng pagbubuno o wrestling, boksing, at karera.

    Ang Sparta ay binubuo ng tatlong pangkat: Maharlika, Perioeci, at Helots. Pinakamayaman ang maharlika, malalayong tao na naghahanapbuhay bilang mangangalakal o artisano ang mga perioeci habang pinakamababang uri ng lipunan ang helots. Nalinang ng Sparta ang isang uri ng pamahalaan na kontrolado ang lahat ng aspeto ng buhay ng mga mamamayan nito. Noong 500 BC, nakonrol na ng Sparta ang kabuuan ng peninsula na tinawag nilang Peloponnesus.

    Ang mga polis ng Sparta ay itinatag ng mga Dorian sa Peloponnesus na nasa timog ng tangway ng Greece. Sila lamang ang hindi umasa sa kalakalan. Ginagamit kasi nila ang kainaman ng klima, sapat na tubig, at matabang lupa na angkop sa pagsasaka para punuan ang pangangailangan ng mamamayan. Sa pamamagitan ng pananakop ng iba pang lupain, napalawak ng Sparta ang kanilang lupain at ang mga magsasaka sa kanilang nasakop ay dinadala nila sa Sparta upang maging helots o tagasaka.

    Pangunahing mithiin ng Sparta ang magkaroon ng matatapang at malalakas na kalalakihan at kababaihan. Kaya naman kapwa ito dumaraan sa pagsasanay na may kaakibat namang responsibilidad sa lipunan. Responsable ang Sparta sa pagkakaroon ng pinakamahusay na sandatahang lakas sa buong daigdig na sa simula'y lau-labong nakikipagdigma hanggang sa panatilihing sama-sama sa pakikidigma. Nakabuo rin ito ng istilo ng pakikidigma. Sa pakikipaglaban, nakabauo ito ng hukbo o Phalanx na karaniwang binubuo ng 16 na hanay na mandirigma. Ang mga ito'y nakahanda pumalit sakaling mamatay ang nasa unang hanay sa pakikidigma.

Kabihasnang Klasiko ng Greece: Ang Athens at ang Pag-unlad nito

Ang Athens at ang Pag-unlad nito

    Kumpara sa Sparta na pangunahing layunin ang magpalakas at sumakop ng ibang lupain, ang Athens ay namuhay upang maging minero, manggagawa ng ceramics, mandaragat, at mangangalakal.

    Ang Athens noong 600 BCE ay isa lamang maliiit na bayan sa gitna ng tangway ng Greece na tinatawag na Attica. Hindi angkop sa pagsasaka ang buong rehiyon kaya naman ang karamihan sa mga mamamayan nito ay nagtatrabaho sa minahan, gumagawa ng ceramics, mandaragat, at mangangalakal.

    Pinamunuan noon ang Athens ng mga Tyrant o pinunong umabuso sa kanilang kapangyarihan. Bago pa ito, pinamunuan muna ng haring nahalal ng asemblea at mga payo mula sa konseho ng mga maharlika. Ang asemblea ay binubuo ng mga mamamayan na may malaking kapangyarihan at pinamumunuan ng Archon na pinapaburan ng mga may kaya sa lipunan. Hindi naglaon, naghangad ng pagbabago ang mga artisano at mangangalakal. Upang mapigil ang lumalalang sitwasyon, nagpagawa ng batas ang mga aristokrata o mayayamang tao. Si Draco na isang tagapagbatas ay nagsulat ng batas na nagbigay-daan sa pagkakapantay-pantay sa lipunan at binawasan ng kapangyarihan sa mga namumuno. Hindi pa rin ito ikinasiya ng mga simpleng mamamayan kaya naghangad pa ito ng maraming pagbabago. Marami sa kanila ang nagpaalipin upang makabayad sa kanilang utang.

    Nagkaroon ng pagbabago noong 594 BCE sa pangunguna ni Solon na mula sa pangkat ng aristokrasya na yumaman sa pamamagitan ng pakikipagkalakalan. Inalis niya ang pagkakautang ng mahihirap at ginawang ilegal ang pagkakaalipin dahil sa utang. Gumawa rin siya ng sistemang legal na magbibigay ng kalayaan sa kalalakihan na maging hurado sa korte. Ito ay nagbigay kapangyarihan sa mga simpleng mamamamayan. Nagsagawa rin si Solon ng repormang pangkabuhayan para sa mga mahihirap subalit hindi pa rin ang naging dahilan para maging kuntento ang mga simpleng mamamayan.

    Noong 546 BCE, namuno si Pisistratus sa Athens. Bagamat mayaman siya, nakuha naman niya ang suporta at tiwala ng mga simpleng mamamayan. Sa kanyang pamumuno, ipinamahagi niya ang mga lupaing sakahan sa walang lupa, nagbigay rin siya ng pautang at nagbukas ng malawakang trabaho sa malalaking proyektong pampubliko, at pinabuti niya ang sistema ng patubig.

    Naganap muli ang pagbabago sa sistemang ng Athens noong 510 BCE sa pangunguna ni Cleisthenes. Sa kanyang pamumuno, hinati niya ang Athens sa sampung distrito. Limampung kalalakihan ang magmumula sa bawat distrito at maglilingkod sa konseho ng tagapayo upang bumuo ng batas sa Asembleya - ang tagagawa ng mga batas na pinaiiral sa lugar. Nagkaroon dito ng pagkakataon na makaboto ang mga mamamayang may pagmamay-ari ng lupa at wala. Binigyan din ng pagkakataon ang mga mamamayan na ituro ang taong banta sa Athens kada taon upang maipanatili ang kalayaan ng lugar. Sa sistemang ito na tinatawag na Ostrakon, ang mga mamamayan ay magsusulat ng pangalan sa pira-pirasong palayok ng taong nais ipatapon o itakwil ng Athens. Kapag nakakuha ng mahigit 6,000 na boto ang isang tao, ipapatapon o itatakwil siya palabas ng Athens sa loob ng sampung taon. Ostracism ang tawag sa sistema ng pagpapatapon o pagtatakwil. Sa sistemang ito, nabigyan ng malaking kapangyarihan ang mga mamamayan.

    Noong 500 BCE, isinilang ang demokrasya sa Athens. Ito ang pinakamahalagang naganap noon dahil sa pagpapatupad ng maraming reporma sa Athens.

Ang Roman Republic

 

 

    Ang Rome ay itinatag sa kalagitnaan ng ikawalong siglo B.C.E. ng mga unang Roman na nagsasalita ng Latin, isang sangay ng wikang nabibilang sa Indo-Europeo. Sila ay lumipat sa gitnang Italy at nagtayo ng mga sakahang pamayanan sa Lithium Plain sa Timog ng Tiber River. Ang lugar na napili nila ay ang Palatine, isa sa pitong burol malapit sa Tiber River.

Pagtatatag ng Republic

    Natamo ng mga Romano ang kasanayan sa pamamahala sa ilalim ng mga Etruscan. Ang Rome ay nagsimula bilang isang siyudad-estado na pinamumunuan ng isang hari. Noong 509 B.C.E, inalis sa pwesto ng mga Romano si Tarquinius Superbus, ang hari ng Etruscan, at nagtatag sila ng isang Republika, ang pamahalaan. Naghalal sila ng dalawang konsul na puno ng hukbo upang magsilbi bilang punong mahistrado sa loob ng isang taon, ang bawat isa ay nagsilbing tagasubaybay ng bawat isa.

    Sa mga panahon ng kagipitan, ang senado na binubuo ng mga patrician na nanunungkulan habang buhay, ay patuloy na humahawak ng iba’t-ibang pwesto. Sila’y nagpatibay ng mga batas at Humirang ng mga kandidato para sa mga katungkulan. Ang kapangyarihan sa pagpapataw ng buwis, ang deklarasyon ng patakarang panlabas at iba pang pakikipag-ugnayan ay kasama rito. Sa kabilang panig, ang Asemblea na binubuo ng lahat ng mamamayan ay may maliliit lamang na kapangyarihan.

     Bagamat sila’y nakaboto, ang bilang ng kanilang boto ay hindi gaanong pinahahalagahan kaysa sa mga patrician. Sa paglipas ng panahon maraming tanggapan ang nalikha. Gayunman, ang mga plebeian ay Hindi parin gaanong nakalalahok sa pamumuhay pulitikal at sosyal sa Rome. Sila’y humihingi ng mga pagbabago. Noong 500 B.C.E. ang mga plebeian ay umalis sa syudad at nagtungo sa Mons Sacer at sila’y tumatangging bumalik hanggat hindi ibinibigay ang kanilang mga kahilingan. Ang mga patrician, sa wakas, ay sumuko at kanilang pinahintulutan ang mga plebeian na maghalal ng dalawang tribune.

Ang mga Plebeian at Patrician

Pakikibaka ng mga Plebeian para sa Pantay na Karapatan

     Isang assembly ang nilikha upang kumatawan sa mga karaniwang tao. Nilikha upang pangalagaan ang karapatan ng mga plebeian laban sa mga mapang-abusong opisyal. Maaari nilang ipawalang-bisa ang anumang batas na mapang-api sa mahihirap. Hanggang Ten Tribune ang pwedeng ihalal ng mga tao.

 

Ang mga Plebeian at Patrician

    ‘Di tulad ng Athens na isang demokratiko, sa Republikang Romano ang namuno ay mga aristokrata. Lahat sila ay nagmula sa mga mayayamang may-ari ng mga lupa na tinatawag na patrician. Bagamat sampung porsiyento lamang ng kabuuang populasyon ang mga patrician, nasa kamay nila ang halos lahat ng pangunahing posisyon sa pamahalaan at nagtamasa sila ng mas maraming karapatan. Karamihan naman sa mga Romano ay mga plebeians. Sila ay mga karaniwang tao na mula sa mayamang mamamayan, negosyante, artisano, magsasaka hanggang sa mga manggagagawa. Bilang mamamayan sila ay nagbabayad ng buwis at naglilingkod sa sandatahan ngunit hindi kapantay ng mga tinamasang karapatan ng mga patrician ang kanilang tinatamasang karapatan.

    May maayos na takbo ng pamamahala ang pamahalaang Romano. May tagapagpaganap (Executive) at tagapagbatas (Legislative). May dalawang patrician na tumatayong tagapagpaganap. Sila ang nagangasiwa sa pamahalaan at sa hukbong sandatahan. Sila ay inihalal sa tungkulin at may terminong isang taon upang makapaglingkod. Sa mga kamay nila nakasalalay ang kapangyarihan ng buong Roma. Maaari rin nilang i-veto o di tanggapin ang desisyon ng bawat isa. Kinakailangang magkasundo sila sa mga pangunahin at kritikal na desisyon. Sa panahon ng krisis, maaari silang pumili ng diktador mula sa mga pinagkakatiwalaang opisyal ng pamahalaan. May anim na buwan lamang na termino ang mga diktador o hanggang di natatapos ang krisis. Sa ganitong pamamaraan, napipigilan ang ganap na kapangyarihan ng mga diktador at napangangalagaan ang demokrasya.

    Ang tagapagbatas ay bumubuo ng 300 kinatawan. Ang pinakamakapangyarihan ay ang senado. Ang 300 kinatawan ay mula sa mga patrician. Sila ay inihalal at may terminong panghabambuhay. Tinatawag silang senador. Ang pangunahing gawain nila ay ang magbigay ng payo sa consul, maghain ng batas, at magtalakay ng mga patakarang panlabas.

     Hindi lahat ay sumang-ayon sa ganitong pamamahala. Noong 471 BC, ang mga Plebeians ay nagdesisyon na hindi na sila maglilingkod sa hukbong sandatahan ng Roma, bagkus ay magtatatag ng sarili nilang lungsod-estado. Ito ay upang maiwasan ang digmaang sibil at mapanatili ang kapayapaan. Sumang-ayon ang mga patrician sa ilang nais ng mga Plebeian. Isa na rito ay karapatang pumili ng sampung pinuno nila sa kanilang hanay na tatawaging tribunes na siyang magsusulong ng kanilang interes sa pamahalaan. Ang mga tribunes ay maaaring mag-veto ng ano mang desisyon ng consul o ng iba pang namumuno. Dahilan sa karapatang mag-veto, napangangalagaan ng mga Plebeian ang kanilang sariling interes laban sa mga patrician. Nagkaroon din ang mga Plebeian ng kanilang sariling asembleya na kinilala bilang Assembly of Tribes. Pagsapit ng 287 BC, isa na itong pangunahing tagapagbatas sa Roma.

     Sa simula ng Republika, ang mga batas ng Roma ay di nakasulat. Ang mga patrician ang may kontrol sa batas at ipinaalam lamang ito sa mga Plebeians. Pagsapit ng 451 BC, pinagbigyan ng mga patrician ang kanilang hiling. Ang mga batas ng Roma ay inukit sa mga tabletang tanso at inilagay sa forum upang mabasa ng lahat. Ito ay tinawag na Twelve Tables na siyang naging batayan ng iba pang batas sa Roma noong mga sumunod na panahon. Kasabay nito, bumuti rin ang katayuan ng mga plebeian. Pinayagan na silang makapag-asawa ng patrician at maglingkod sa mga pampublikong tanggapan. Pagsapit ng 287 BC, pantay na ang karapatang tinatamasa ng mga patrician at Plebeian. Ngunit, hindi maipagkakaila na ang kapangyarihang pulitikal ay nasa kamay pa rin ng mga patrician at ilang mayayamang plebeian. Patunay ito na ang republika at ang senado ay nasa kapangyarihan pa rin ng iilang mamamayan.

Tandaan!

Kabihasnang Greek

Heograpiya at Estruktura: Ang sinaunang Greece ay binubuo ng mga lungsod-estado (polis) tulad ng Athens at Sparta. Ang mga polis na ito ay may sariling pamahalaan at kultura, at madalas na nag-aaway para sa kapangyarihan at teritoryo. Ang heograpiya ng Greece, na may mga bundok at dagat, ay nagdulot ng pagkakahiwalay ng mga komunidad, na nagbigay-daan sa pagbuo ng mga natatanging kultura. 

Demokrasya: Sa Athens, umusbong ang demokrasya, kung saan ang mga mamamayan ay may direktang partisipasyon sa pamahalaan. Ang mga pangunahing lider tulad nina Solon at Pericles ay nag-ambag sa pagbuo ng mga patakaran na nagbigay ng karapatan sa mga mamamayan. 

Kultura at Sining: Ang mga Griyego ay kilala sa kanilang mga kontribusyon sa sining, pilosopiya, at literatura. Ang mga akdang tulad ng "Iliad" at "Odyssey" ni Homer ay patunay ng kanilang mayamang tradisyon sa panitikan. Ang mga Griyego rin ang nagpasimula ng mga Olympic Games bilang paggalang kay Zeus. 

Kabihasnang Roman

Republika at Imperyo: Ang Roma ay nagsimula bilang isang republika at kalaunan ay naging isang imperyo. Ang mga patrician at plebeian ay ang dalawang pangunahing uri ng tao sa lipunan ng Roma, na may iba't ibang karapatan at pribilehiyo. Ang mga konsul at senado ang namahala sa mga usaping pampolitika. 

Arkitektura at Inhenyeriya: Ang mga Roman ay kilala sa kanilang mga monumental na estruktura tulad ng Colosseum at aqueducts. Ang kanilang mga inobasyon sa arkitektura at inhenyeriya ay nagbigay-daan sa mas mahusay na imprastruktura at kalakalan. 

Kultura at Batas: Ang mga Roman ay nag-ambag sa larangan ng batas at pamahalaan, na naglatag ng mga batayan para sa modernong sistema ng batas. Ang kanilang mga akdang pampanitikan at pilosopikal ay patuloy na pinag-aaralan at pinahahalagahan hanggang sa kasalukuyan. 

Paghahambing ng Lipunan

Pamahalaan: Sa Greece, ang demokrasya ay umusbong, habang sa Roma, ang republika at kalaunan ang imperyo ang namayani. Ang mga mamamayan sa Athens ay may direktang partisipasyon sa pamahalaan, samantalang sa Roma, ang mga patrician lamang ang may kapangyarihan. 

Kultura at Sining: Ang sining ng Griyego ay nakatuon sa perpeksiyon at idealisasyon, habang ang sining ng Roman ay mas nakatuon sa realism at praktikalidad. Maraming sining na itinuturing na Griyego ay talagang mga kopya ng mga orihinal na Griyego na ginawa ng mga Roman. 

Konklusyon

Ang mga kabihasnang Greek at Roman ay may malalim na impluwensya sa kasaysayan ng daigdig, mula sa kanilang mga kontribusyon sa sining, politika, at kultura. Ang kanilang mga ideya at sistema ay patuloy na nakakaapekto sa modernong lipunan at kultura. Ang pag-aaral sa kanilang mga lipunan ay nagbibigay ng mahalagang pananaw sa pag-unlad ng sibilisasyon.

IBA PANG SINAUNANG LIPUNAN

Sa sinaunang Kabihasnang Tsina, ang mga Tsino ay naniniwala na sila lamang ang mga sibilisadong tao sa gitna ng mga tribo na tinawag nilang barbaro bunsod ito sa kanilang paniniwala na Sinosentrismo na ang kanilang lahi ay angat kaysa sa ibang kultura kayasila ang sentro ng daigdig. Tinawag din nila ang kanilang lupain na Zhongguo na nangangahulugang Middle Kingdom.

Nahahati ang lipunan ng Tsina sa apat na pangkat.

1. Paham- nakababasa at nakasusulat

2. Magsasaka- nagtutustos ng pagkain sa populasyon

3. Artisano- may kasanayan sa paggawa ng armas at iba’t ibang kasangkapan

4. Mangangalakal

     Dinastiya ang tawag sa uri ng pamahalaang nabuo sa Kabihasnang Tsina. Pinamumunuan ito ng isang emperador na nagmula sa iisang pamilya o angkan. Naniwala ang mga tao sa Mandate of Heaven o “Basbas ng Kalangitan”, kung saan ang emperador ay namumuno sa kapahintulutan ng langit siya ay itinuturing na Son of Heaven o “Anak ng Langit” pinili siya dahil puno siya ng kabutihan. Kapag siya ay naging masama at mapangabuso, ay babawiin ng kalangitan sa anyo ng lindol, bagyo, tagtuyot, peste o digmaan. Ang paniniwalang Mandate of Heaven at Son of Heaven ang nagpapaliwanag bakit papalit-palit ang dinastiya sa Tsina na tinatawag na Dynastic Cycle.

     Ang dinastiyang Xia o Hsia ang tinatayang unang itinatag na dinastiya sa Tsina ngunit nananatili itong isang alamat dahil sa kakulangan ng datos o tala na nagpapatunay sa pag-usbong nito.

GAWAIN 1:

Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod na mga salita hango sa araling ito.

1. Crete
2. Mycenaean
3. Dorian
4. Hellenes
5. Polis
6. Acropolis
7. Sparta
8. Asemblea
9. Maharlika
10. Perioeci
11. Helots
12. Athens
13. Draco
14. Council of Elders
15. Tyrant
16. Solon
17. Peisistratos
18. Cleisthenes
19. Ostracism
20. Cyrus the Great
21. Republic
22. Patrician
23. Plebeian
24. Executive
25. Legislative

GAWAIN 2:

     Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan at isulat ang iyong sagot sa iyong kwaderno. I

1. Sang-ayon ka ba sa paniniwala ng mga Tsino sa Mandate of Heaven bilang paraan sa pagpili ng kanilang pinuno upang makabuo ng matatag na lipunan? Ipaliwanag ang sagot.

2. Sa Caste System ng India, Mayroon kaya sa iyong Lipunan ng kahalintulad nito? Ipaliwanag ang sagot

3. Sa Republikang Roma, Anu-ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng Patrician at Plebeian?

4. Sa Lipunang Pilipino, Mayroon kayang Patrician at Plebeian sa kasalukuyan? Magbigay ng Halimbawa.

Reference:

https://www.bing.com/search?pglt=2339&q=Lipunang+Greek+at+Roman&cvid=47bf259980274a0bb220eeb7cf2f75b9&gs_lcrp=EgRlZGdlKgYIABBFGDkyBggAEEUYOTIGCAEQABhAMgYIAhAAGEAyBggDEAAYQDIGCAQQABhAMgYIBRAAGEAyBggGEAAYQDIGCAcQABhAMgYICBAAGEDSAQkxODg5OGowajGoAgCwAgA&FORM=ANNTA1&PC=HCTS

https://prezi.com/p/qchrtt5wvhy2/estrukturang-panlipunan-sa-ibat-ibang-bahagi-ng-asya-at-daigdig/

DIGNIDAD: First Grading

DIGNIDAD: SECOND GRADING

REVISED K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q1-WEEK5: ESTRUKTURANG PANLIPUNAN SA IBA'T IBANG BAHAGI NG ASYA AT DAIGDIG

REVISED K TO 10 CURRICULUM

HEOGRAPIYA AT SINAUNANG KABIHASNAN NG ASYA AT DAIGDIG

AP8-Q1-WEEK5: ESTRUKTURANG PANLIPUNAN SA IBA'T IBANG BAHAGI NG ASYA AT DAIGDIG

1. Lipunang Sumerian at Egyptian

2. Sistemang Varna / Caste

Kasanayang Pagkatuto: Natataya ang epekto ng estrukturang panlipunan sa pag-unlad ng pamumuhay ng tao.

 

Lipunang Sumerian

Ang Kabihasnan ng Mesopotamia ay itinuturing na cradle of civilization o lunduyan ng unang kabihasnan sa buong daigdig. Ang mga unang wika, pagsusulat, agrikultura, at iba pang mahahalagang imbensiyon ay naunang napaunlad ng Mesopotamia. Sa paglipas ng panahon ay patuloy na umunlad ang Mesopotamia. Dahil dito, maraming kalapit na kabihasnan o imperyo ang nagkaroon ng interes na sakupin ang Mesopotamia. Unang nanirahan dito ang mga Sumerian at sinundan ng mga dayuhang mananakop na Akkadian, Babylonian, Hittites, Assyrian, Chaldean, Hittite, Persian, at mga Phoenician.

 

Sumerian (3500-2340 B.C.E.)

-Namalagi ang mga nomadikong Sumer sa mga lupaing sakahan ng lambak-ilog. Nag-alaga ng mga baka, tupa, kambing, at baboy.

-Nabuo ang 12 lungsod estado (hal. Eridu, Kish, Lagash, Uruk, at Ur) na pinamunuan ng isang haring pari o mas kilala sa tawag na patesi.

 

-Tinawag na Ziggurat ang istrukturang nagsilbing tahanan at templo ng mga patron o Diyos na makikita sa bawat lungsod.

-Naniwala sila sa maraming Diyos at Diyosa na anthropomorphic o may katangian at pag-uugaling tao.

           

 Ang mga unang lungsod sa mundo ay lumitaw sa timog Mesopotamia, sa isang rehiyon na tinatawag na Sumer, na ang unang lungsod sa mundo ay ang lungsod ng Uruk ng Sumerian. Ang  lipunan ng Sumerian ay mahigpit na naaayos sa isang istrakturang  may mga hari at pari na namumuno sa tuktok. Ang mga ito ay gumagamit  ng pampulitika at relihiyosong awtoridad upang makontrol ang lipunan at mapanatili ang kaayusan sa kanilang kumplikadong mga lungsod. Sa ibaba nila ay isang maliit na gitnang uri, na binubuo ng karaniwang mayayamang mga mangangalakal, mga artisano, at mga eskriba na namamahala sa mga produkto, ideya, at mga patakaran na gumagalaw sa lungsod. Sumunod rito ay ang uring manggagawa, mga manggagawang  nagtatrabaho sa lungsod para sa pamahalaan o sa kanilang sariling mga bukid.

LIPUNAN SA SINAUNANG EHIPTO

1. Hawak ng hari ang kapangyarihan na mamuno. Ang mga maharlika ay mayroong malalawak na lupain at pribilehiyo na hindi nararanasan ng ibang mamayan tulad ng hindi pagbabayad ng buwis at pagkakaroon ng malawak na karapatan.

2. Ang mga sundalo ay nangangalaga sa katahimikan at kaayusan. Nagtataglay din ng maliit na lupain kung ikukumpara sa mga maharlika.

3. Ang mga magsasaka, pastol at mangagawa ay karaniwang mamamayan sa lipunan.

4. Ang mga alipin ang pinakamababa. Sila ay ang mga hindi nakapagbayad sa utang, mga naging bihag sa digmaan, at mga salarin na inakusahan ng krimen.

     

    Maaaring umangat ang kanilang uri batay sa kanilang kakayahan at pagsisikap.

   Ang mga kababaihan ay may mataas na kalagayan at malaya. Maaring rin sila magmana ng ari-arian at sumubok magnegosyo.

 

SISTEMANG CASTE

 Ang sistema ng caste ng India ay nahahati sa dalawang uri: varna at jati. Ipinapaliwanag ng Manu-smriti ang mga karapatan at obligasyon ng bawat isa sa  Indian caste system at pinagsasama ang relihiyon at sekular na mga aspeto ng buhay sa isang malaking kabuuan.

  

• Varna - Isang panlipunang uri batay sa hanapbuhay at ang papel na ginagampanan ng isang tao sa lipunang Indian. Mayroong apat: Brahmins, Kshatriyas, Vaishyas, at Shudras. Ang pinakamababang antas ng lipunang Indian, ang ''Dalits'' ay pinalayas at nadiskrimina. Ang mga ranggo na ito ay ibinigay batay sa mga kasanayan at talento sa lipunan ng isang tao, na hindi itinalaga sa kapanganakan. Ang mga Varna ay nilikha ng lipunang Indian. 

• Jati - isang katayuan na itinalaga sa isang tao sa pagsilang na ipinasa sa buong pamilya. Ang Jati ay mga pangkat na nilikha ng mga diyos. Hindi mababago ng isang tao ang kanilang posisyon sa caste na ito, ngunit ang mga antas sa sistema ng jatis ay nagbago ng maraming beses sa paglipas ng mga taon batay sa mga pag-unlad sa lipunan. Ang hierarchy na ito ay nag-iiba-iba sa pagitan ng mga lokal na komunidad, at ang mas mababang jatis ay maaaring umakyat sa hierarchy bilang isang grupo, kung minsan ay pinagsama pa sa mas mataas na jati, na ipinapasa ang pangalan at reputasyon nito sa kanilang mga inapo. Ang Jatis ay kumikilos bilang isang napakalaking pinalawak na pamilya. Isa rin silang kultural na lehitimo na grupo ng interes na nagtutulungan upang isulong ang kanilang mga agenda sa pulitika at 

ekonomiya. Naniniwala ang mga kritiko na ang sistema ng caste ng India ay humahadlang sa kaunlaran ng ekonomiya ng mga komunidad at nililimitahan ang demokrasyang pampulitika. Gayunpaman, natuklasan ng mga iskolar at mananaliksik na alinman sa mga ito ay hindi totoo, sa pangkalahatan. 

Nang ang British Empire ay dumating sa India noong 1860 at itinatag ang kanilang Raj, nalaman nila na ang sinaunang Indian caste system ay maayos na hinati ang mga tao sa mga grupo. Sinamantala nila ito, na lumikha ng apat na pangunahing kasta. Ang sistemang ito ay ganap na nabuo noong 1920, at nang ideklara ng India ang kalayaan nito noong 1947, nagpatuloy ang binagong sistema ng caste na ito. 

• Brahmin - Mga Pari; may pinakamataas, pinaka iginagalang na pagkakakilanlan sa lipunang Indian, at sa gayon ay may lahat ng mga pribilehiyo, kasama ang Kshatriya. Ang mga Brahmin ay may awtoridad sa relihiyon sa Vaishya at Shudra.  Sila lamang ang nagtataglay ng kaalaman sa mga diyos, at alam nila ang mga ritwal na ninanais ng mga diyos.

• Kshatriya - Mga Pinuno at Mandirigma; may sekular na awtoridad sa Vaishya at Shudra, at ginagamit nila ang awtoridad na ito sa pakikipag-ugnayan sa mga Brahmin. Sila rin ay nagsisilbing pisikal na tagapagtanggol sa mga brahmin. 

• Vaishya - Mangangalakal, Magsasaka, at Mangangalakal 

• Shudra - Mga mababang lingkod. 

Bagama't mayroon lamang apat na antas, maraming tao ang itinuturing na "ikalima" na antas: ang mga Dalit. Sila ang pinakamababa sa lipunan dahil sila ay itinuturing na mga outcast. 

GAWAIN 1!

Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod na salita.

1. Sumerian

2. Egyptian

3. Sistemang Varna

4. Sistemang Caste

5. Mesopotamia

6. Cradle of Civilization

7. Maharlika

8. Sundalo

9. Pangkaraniwan

10. Alipin

11. Brahmins

12. Kshatriyas

13. Vaisyas

14. Sudras

15. Pariahs

16. varna

17. Jati

GAWAIN 2!

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na pangngusap.

1. Paghambingin ang tatlong estrukturang panlipunan ng mga sinaunang kabihasnan. Tukuyin ang pagkakaiba, pagkakapareho, at epekto sa lipunan ng mga tao.

2. Sa mga estrukturang panlipunang nabanggit, paano mo maihahambing ang bansang Pilipinas.

3. Sa iyong palagay, paano maipapakita ang Karapatan ng mga alipin kung pinagkait ito sa kanila.

4. Kung iuugnay mo ito sa Bansang Pilipinas, paano naipaparating ng mga alipin ang kanilang nararamdaman sa pamahalaan?

REFERENCE:

SUMERIAN SOCIAL STRUCTURE - Search Images

SISTEMANG CASTE - Search Images

DIGNIDAD: First Grading

DIGNIDAD: SECOND GRADING