K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q3-WEEK1-VIDEO LESSON: Unang Digmaang Pandaigdig

 A. Unang Digmaang Pandaigdig (Natatalakay ang mga sanhi, pangyayari, at pagbabagong dulot ng Unang Digmaang Pandaigdig )

1. Mga Sanhi 

2. Mga Pangyayari 

3. Mga Pagbabagong dulot ng Digmaan 

K TO 10 CURRICULUM: AP8-Q3-WEEK8: MGA KILUSAN PARA SA DEMOKRASYA

 AP8-Q3-WEEK8: MGA KILUSAN PARA SA DEMOKRASYA

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN  

 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangyayari at isyung pampolitika sa daigdig na nagpapatatag sa diwa ng demokrasya ng mga mamamayan 

PAMANTAYAN SA PAGGANAP  

Nakalilikha ng adbokasiyang may kaugnayan sa mga isyu at hamong pampolitika at pansibiko na nagpapatatag sa diwa ng demokrasya 

Layunin: Napahahalagahan ang bahaging ginampanan ng iba’t ibang kilusan sa pagtaguyod ng demokratikong lipunan

PAKSA!

H. Mga Kilusan para sa Demokrasya 

1. Civil Rights Movement sa US 

2. Solidarity Movement ng Poland 

3. Tiananmen Square Protest sa China 

4. Anti-Apartheid Movement ng South Africa 

1. Civil Rights Movement sa US 

Ang Civil Rights Movement sa Amerika ay isang makasaysayang kilusan noong 1950s–1960s na naglalayong wakasan ang diskriminasyon at pagkakahiwalay ng mga African American sa lipunan.

Narito ang mas detalyadong paglalarawan ng kilusan:

Buod ng Civil Rights Movement

• Layunin: Ipaglaban ang pantay na karapatang sibil para sa mga African American, kabilang ang karapatang bumoto, edukasyon, trabaho, at pantay na pagtrato sa batas.
• Panahon: 1954–1968, bagamat may mga naunang ugat at sumunod na epekto.
• Paraan ng pakikibaka: Mapayapang protesta, civil disobedience, boycott, sit-ins, at marches.

Mahahalagang Pangyayari

Taon-Pangyayari-Detalye

1954-Brown v. Board of Education-Ipinahayag ng Korte Suprema na ilegal ang segregasyon sa paaralan.

1955-Montgomery Bus Boycott-Tumanggi si Rosa Parks na umupo sa likod ng bus; sinimulan ang boycott laban sa segregasyon.

1960-Greensboro Sit-ins-Apat na estudyanteng African American ang nagprotesta sa isang segregated lunch counter.

1963-March on Washington-Mahigit 250,000 katao ang nagmartsa; dito binigkas ni Martin Luther King Jr. ang “I Have a Dream” speech.

1964-Civil Rights Act-Ipinagbawal ang diskriminasyon sa lahi, kasarian, relihiyon, at bansang pinagmulan.

1965-Voting Rights Act- Tinanggal ang mga hadlang sa pagboto ng mga African                                                                    American sa timog.

1968-Fair Housing Act-Ipinagbawal ang diskriminasyon sa pabahay batay sa lahi o relihiyon.

Mga Kilalang Pinuno

• Martin Luther King Jr. – Tagapagsalita ng kilusan; tagapagtaguyod ng nonviolence.
• Rosa Parks – Simbolo ng pagtutol sa segregasyon.
• Malcolm X – Mas radikal na boses para sa karapatang pantao ng mga Black Americans.
• Thurgood Marshall – Abogado sa Brown v. Board; naging unang African American Supreme Court Justice.

Epekto sa Kasaysayan

• Nagbukas ng daan sa modernong karapatang pantao sa Amerika.
• Naging inspirasyon sa mga kilusan sa ibang bansa, kabilang ang mga laban sa diktadura at diskriminasyon sa Asya at Africa.
• May koneksyon sa mga kilusang masa sa Pilipinas, gaya ng EDSA People Power, sa aspeto ng mapayapang protesta.

2. Solidarity Movement ng Poland 

Ang Solidarity Movement ng Poland, na tinatawag na Solidarność, ay isang malawak na kilusang panlipunan na naglalayong isulong ang mga sanhi ng karapatan ng mga manggagawa at pagbabagong panlipunan. Nang unang bahagi ng dekada 1980, ang kilusan ay naging isang bagong puwersa sa loob ng bansa, na nagdulot ng paglitaw ng mga kaganapan na nagdudulot ng pagpapanatili ng kalayaan, hustisyang panlipunan, at pang-ekonomiya. Ang kilusan ay nagpapakita ng pagkilos ng mga mamamayan sa pagpapanatili ng demokrasya at kalayaan, at ang mga pagkilos nito ay nagpabago sa bansa at sa mga lumalaban para sa kalayaan nito.

Ano ang Solidarity Movement?

• Pormal na pangalan: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" (Independent Self-Governing Trade Union "Solidarity")
• Itinatag: Setyembre 1980 sa Gdańsk Shipyard, Poland
• Pinuno: Lech Wałęsa, isang elektrisyan at karismatikong lider-manggagawa

Mga Dahilan ng Pag-usbong

• Krisis sa ekonomiya: Mataas na presyo, kakulangan ng pagkain, at mababang sahod noong dekada 1970
• Pag-aalsa ng mga manggagawa: Malawakang welga noong 1976 at 1980
• Pagod sa awtoritaryong pamahalaan: Ang mga mamamayan ay sawang-sawa na sa kontrol ng Partido Komunista at sa impluwensiya ng Soviet Union

Mga Layunin ng Kilusan

• Magtatag ng malayang unyon ng mga manggagawa
• Ipaglaban ang karapatang pantao, kalayaan sa pamamahayag, at demokratikong reporma
• Magkaroon ng negosasyon sa halip na marahas na pag-aaklas

Repression at Pagbangon

• Disyembre 1981: Ipinatupad ang martial law sa Poland; ipinagbawal ang Solidarity at inaresto ang mga lider nito
• 1980s: Patuloy ang lihim na operasyon ng kilusan, suportado ng Simbahang Katoliko at pandaigdigang komunidad
• 1989: Matagumpay na nakipagkasundo sa pamahalaan sa pamamagitan ng Round Table Talks, na nagbukas ng daan sa halalan at demokratikong transisyon

Epekto at Kahalagahan

• Unang malayang unyon sa loob ng Soviet bloc
• Naging inspirasyon sa iba pang kilusan sa Silangang Europa (hal. sa Czechoslovakia, Hungary, at East Germany)
• Nagbunsod sa pagbagsak ng komunismo sa rehiyon at sa kalaunan ay sa pagbuwag ng Soviet Union
• Si Lech Wałęsa ay ginawaran ng Nobel Peace Prize noong 1983 at naging Pangulo ng Poland noong 1990

3. Tiananmen Square Protest sa China 

Ang Tiananmen Square protest ay isang pampublikong demonstrasyon na nagsimula noong Hunyo ng 1989 sa Beijing, China. Ang mga nagprotesta ay mga estudyante at mga pampublikong tao na naglalarawan ng mga karanasan sa kanilang mga damdamin at mga damdamin sa kanilang mga damdamin. Ang mga protesta ay nagsimula noong Abril ng 1989, bilang mga pampublikong demonstrasyon ng pagdadalamhati para sa dating Kalihim ng Partido Komunista ng Partido Komunista Hu Yaobang. Ang libing ng isang mataas na opisyal ng gobyerno ay tila isang malamang na spark para sa mga demonstrasyon ng pro-demokrasya at kaguluhan. Gayunpaman, ang Tiananmen Square Protests at Massacre ay wala pang dalawang buwan, 250 hanggang 7,000 katao ang namatay.

Konteksto at Sanhi ng Pag-aalsa

Pagkamatay ni Hu Yaobang (Abril 1989): Isang dating lider ng Communist Party na sumuporta sa reporma. Ang kanyang kamatayan ang naging mitsa ng mga kilos-protesta.

Mga hinaing ng mga mamamayan:

• Korapsyon sa pamahalaan
• Inflation at kahirapan
• Kakulangan ng kalayaan sa pamamahayag at pulitika
• Inspirasyon: Ikatlong alon ng demokrasya sa buong mundo, kabilang ang People Power sa Pilipinas

Mga Protesta sa Tiananmen Square

Mga kalahok: Libu-libong estudyante, intelektwal, at karaniwang mamamayan

Mga panawagan:

• Kalayaan sa pamamahayag
• Karapatang pantao
• Demokratikong reporma

Simbolo: “Tank Man” — isang hindi pa rin nakikilalang lalaki na humarang sa hanay ng mga tangke, naging simbolo ng katapangan at paglaban

Marahas na Pagsupil

Hunyo 3–4, 1989: Ipinadala ng pamahalaan ang militar upang buwagin ang mga nagpoprotesta

Mga ulat ng karahasan:

• Libu-libong sibilyan ang nasugatan o napatay (tinatayang hanggang 10,000 ayon sa ilang ulat)
• Walang opisyal na bilang ng mga nasawi ang inilabas ng pamahalaan
• Censorship: Mahigpit na ipinagbabawal sa China ang pagtalakay sa insidente hanggang ngayon

Epekto at Kahalagahan

Sa loob ng China:

• Mas pinaigting na kontrol ng estado sa media at internet
• Pagpapalakas ng awtoritaryong pamumuno

Sa labas ng China:

• Malawakang pagkondena mula sa pandaigdigang komunidad
• Naging simbolo ng laban para sa demokrasya at karapatang pantao

4. Anti-Apartheid Movement ng South Africa 

Ang Anti-Apartheid Movement sa South Africa ay isang pandaigdigang kilusan na tumutol sa sistemang rasista ng apartheid, na nagtagumpay sa pagbuwag ng diskriminasyon at sa pagkamit ng demokrasya noong 1994. Ito ay pinangunahan ng mga lokal na grupo tulad ng African National Congress (ANC) at sinamahan ng malawak na suporta mula sa buong mundo.

Ano ang Apartheid?

• Apartheid ay isang sistemang pampulitika at panlipunan na ipinatupad ng National Party mula 1948, kung saan ang mga taong itim, may kulay, at Asyano ay sistematikong pinagkaitan ng karapatang pantao.
• Paghiwalay ng lahi sa edukasyon, tirahan, trabaho, at pampublikong serbisyo
• Pagkakait ng boto at representasyon sa pamahalaan para sa mga hindi puti

Mga Pangunahing Kilusan

• African National Congress (ANC): Itinatag noong 1912, naging pangunahing tagapagsulong ng paglaban sa apartheid
• Pan-Africanist Congress (PAC): Isa pang militanteng grupo na tumutol sa apartheid
• United Democratic Front (UDF): Koalisyon ng mga grupong sibiko, relihiyoso, at estudyante noong 1980s
• International Anti-Apartheid Movement (AAM): Nagsimula sa UK noong 1959 bilang Boycott Movement, lumawak sa buong mundo

Mga Paraan ng Paglaban

• Boycott at sanctions: Hindi pagbili ng produktong South African, pagputol ng ugnayang diplomatiko, at pag-ban sa sports at kultura
• Civil disobedience: Mga martsa, welga, at protesta sa loob ng bansa
• Armed resistance: Gamit ng militar na sangay ng ANC, ang Umkhonto we Sizwe
• Global solidarity: Suporta mula sa UN, simbahan, unyon, estudyante, at mga artista

Pandaigdigang Epekto

• UN Resolutions: Noong 1962, nanawagan ang UN ng economic sanctions laban sa South Africa
• Cultural boycott: Hindi pinayagang mag-perform ang mga South African artists sa ibang bansa
• Sports isolation: Pagkakatanggal ng South Africa sa Olympics at iba pang internasyonal na kompetisyon

Tagumpay at Transisyon

• Pagkakakulong kay Nelson Mandela (1962–1990): Naging simbolo ng paglaban sa apartheid
• Pagbuwag ng apartheid: Noong 1990, pinawalang-bisa ang mga batas ng apartheid; pinakawalan si Mandela
• Halalan noong 1994: Unang demokratikong halalan kung saan lahat ng lahi ay bumoto; si Nelson Mandela ang naging unang itim na pangulo ng South Africa

Tandaan!

• Ang American Civil Rights Movement ay isang malawakang kilusan ng protesta laban sa pagkakahiwalay ng lahi (segregation) at diskriminasyon sa mga estado sa timog ng Estados Unidos. Naging kilala ito sa buong bansa noong kalagitnaan ng dekada 1950.
• Ang Solidarity Movement sa Poland ay isang makasaysayang kilusang paggawa at pampulitika na naging pangunahing puwersa sa pagbagsak ng komunismo sa Silangang Europa.
• Ang Tiananmen Square Protest noong 1989 ay isang makasaysayang kilos-protesta sa Beijing, China, na pinangunahan ng mga estudyante upang humiling ng demokrasya, kalayaan sa pamamahayag, at reporma sa pamahalaan. Ito ay marahas na sinupil ng pamahalaang Tsino noong Hunyo 4, 1989.
• Ang Anti-Apartheid Movement sa South Africa ay isang pandaigdigang kilusan na tumutol sa sistemang rasista ng apartheid, na nagtagumpay sa pagbuwag ng diskriminasyon at sa pagkamit ng demokrasya noong 1994. Ito ay pinangunahan ng mga lokal na grupo tulad ng African National Congress (ANC) at sinamahan ng malawak na suporta mula sa buong mundo.

REFERENCE

https://www.britannica.com/event/American-civil-rights-movement/Du-Bois-to-Brown

GAWAIN!

Panuto: Basahin mabuti ang mga katanungan at sagutin. Isulat sa notebook ang mga tanong at inyong sagot. Ikomento naman sa comment section ang inyong natutunan.

1. Anu-ano ang Civil Rights Movement sa US, Solidarity Movement ng Poland, Tiananmen Square Protest sa China at Anti-Aprtheid Movement ng South Africa?

2. Paano ito naging susi upang makamit ang demokrasya?

3. Sinu-sino ang mga nanguna sa mga kilusang ito?

4. Sa inyong palagay, paano nakamit ng mga tao ang kanilang tagumpay sa mga kilusang ito?

5. Batid mong laganap ang kaguluhan, korapsyon, kamangmangan, krimen, kalamidad, at kamalayan, bilang mag-aaral, ano ang iyong gagawin?